TwynstraGudde_60jaa_wit
Werken bij

    Waar wij aan werken

    Met onze adviseurs, managers en opleiders dragen we bij aan duurzame, maatschappelijke veranderingen. Denk aan de energietransitie en de klimaatdoelen, de toekomst van de landbouw, goed onderwijs, passende zorg, oplossingen voor de krapte op de woningmarkt en hoe we het best van A naar B reizen. De uitdagingen zijn groot, maar onze kracht ligt in daadkracht. We laten transities werken.

    Wie we zijn

    Onze adviseurs en managers hebben uiteenlopende expertises en voelen zich verantwoordelijk voor de uitvoering. Duurzaamheid is een integraal onderdeel van onze werkwijze.

    ‘De Refugee Talent Hub brengt werkgevers en vluchtelingen dichter bij elkaar.’

    Jasper Oudshoorn, Adviseur Zorg

    Recente vacatures

    Slimme en duurzame mobiliteit

    Inhousedag Stad van de Toekomst

    Ben jij student, starter of professional met minder dan 2 jaar werkervaring en wil je ervaren hoe het is om als adviseur bij TwynstraGudde te werken? Kom dan naar onze Inhousedag 'Stad van de toekomst'. En ervaar zelf hoe jij kunt werken aan verschillende opdrachten zoals 1) het sneller...

    Solliciteer nu
    Zorg

    Medior interim manager Openbaar Bestuur

    Wij geloven dat de huidige uitdagingen in de publieke sector om nieuw leiderschap vragen. Hiervoor is een nieuwe generatie managers nodig. Managers die opgaven behapbaar kunnen maken, die mensen kunnen inspireren en motiveren en die....

    Solliciteer nu

    Blogreeks De Transitiegids Cognitief interveniëren in transities

    We staan voor ingrijpende maatschappelijke uitdagingen die dwingen tot herbezinning op hoe we denken, werken en organiseren. De transities in de zorg, klimaatadaptatie, volkshuisvesting, landbouw, vrede en veiligheid, energie én de herinrichting van het landelijk gebied zijn geen geïsoleerde vraagstukken, maar raken de kern van hoe we samenleven en onze toekomst vormgeven. Dit vraagt om meer dan slimme oplossingen of procesoptimalisatie; het dwingt ons om bestaande denkkaders los te laten en de onderliggende spelregels ter discussie te stellen. 

     

    Toegevoegd door Aniek Janssen op 6 mei 2025

    De behoefte om met behulp van bewuste ingrepen te proberen transities te beïnvloeden wordt groter. In de praktijk zie ik dat opdrachtgevers, opgavemanagers, transitieteams en maatschappelijk betrokken burgers worstelen met verschillende uitdagingen, die tegelijk een appèl doen op cognitie (proberen te begrijpen wat er speelt), affectie (doorvoelen wat nu écht belangrijk is) en actie (kleine stappen zetten in grote vraagstukken). In deze blogreeks zoom ik achtereenvolgens in op de cognitieve, affectieve en actieve uitdagingen in transities. Welk repertoire en vaardigheden helpen om met deze uitdagingen om te gaan. Laten we beginnen bij: cognitieve uitdagingen! 

    Cognitieve uitdagingen 

    Cognitieve uitdagingen zijn situaties die een beroep doen op ons denken, redeneren en probleemoplossend vermogen. Ze ontstaan wanneer iemand complexe informatie probeert te begrijpen, snel nieuwe kennis moet verwerken, creatief moet nadenken over oplossingen of beslissingen moet nemen onder onzekerheid. Ook het vermogen om te leren en je aan te passen aan nieuwe omstandigheden speelt hierbij een rol. Transities brengen allerlei cognitieve uitdagingen met zich mee. Door een samenspel van transitiekenmerken overstijgen deze vraagstukken immers onze gebruikelijke denkkaders. 

    Transitiekenmerken 

    Zo zijn transities complex: meerdere actoren, belangen en dimensies zijn voortdurend in beweging. Ze zijn genetwerkt: beslissingen op één plek resoneren vaak onverwacht elders in het systeem. Ook hangen verschillende transitieopgaven nauw met elkaar samen. Een oplossing in de energietransitie kan bijvoorbeeld gevolgen hebben voor de ruimtelijke ordening, biodiversiteit of sociale rechtvaardigheid. Daarnaast zijn transities episodisch: ze verlopen schoksgewijs en in golven, crisissen worden afgewisseld met momenten van stabiliteit of ogenschijnlijke stagnatie. De uitdaging is ook nog dat transities niet lineair zijn. Ze volgen geen vaste route, maar worden gekarakteriseerd door onverwachte pieken van disruptie en plotselinge wendingen, waarna een voorspelbaardere fase van afstemming en herstel volgt waarin de effecten zich verder ontvouwen.

    Deze transitiekenmerken zorgen ervoor dat de opdrachtgevers, opgavemanagers, transitieteams en maatschappelijk betrokken burgers die ik tegenkom zichtbaar worstelen met cognitieve uitdagingen zoals: 

    • Zicht krijgen op het transitievraagstuk: het is onduidelijk hoe het transitiesysteem er precies uitziet en wat de onderliggende problematiek en dynamieken zijn. 
    • Zicht krijgen op het speelveld: het is onduidelijk wie de relevante actoren zijn, wie welke rol heeft in een onbegrensd speelveld en wat de bijbehorende en benodigde machts- en taakverdeling zijn. 
    • Leren leren: er is onvoldoende ruimte, lerend vermogen of nieuwsgierigheid naar andere mogelijkheden of nieuwe perspectieven. We zoeken bekende oplossingen voor onbekende problemen. 
    • Richting geven: de oncontroleerbaarheid en onvoorspelbaarheid van de transitieopgaven maakt het lange tijd onduidelijk waar het precies naartoe gaat, wat gewenste toekomstbeelden zijn en waar we het wel en niet voor doen. 

     

    'Wie grip wil krijgen op transities, moet eerst begrijpen dat ze zich nauwelijks laten vastpakken.'

    Geopolitieke verschuivingen 

    Daarnaast hebben zij ook nog eens te maken actuele geopolitieke ontwikkelingen, zoals verschuivende machtsverhoudingen, handelsconflicten of klimaatbeleid. Die hebben ook nog eens invloed op organisaties en de manier waarop transities vorm krijgen. Het vraagt niet alleen om inhoudelijke kennis, maar ook om het vermogen om complexe en soms tegenstrijdige signalen te duiden. Wat vandaag een logische koers lijkt, kan morgen ingehaald zijn door nieuwe realiteiten. De uitdaging is om niet te verstarren in analyses, maar flexibel te blijven denken, verschillende toekomsten te verkennen en tegelijkertijd de langetermijnambities voor ogen te houden.  

    Uitdagingen in de praktijk 

    Neem de cognitieve uitdagingen in de energietransitie. Veel gemeenten en woningcorporaties staan voor de opgave om wijken van het aardgas af te halen en over te schakelen op duurzame warmtebronnen. Maar hoe dat eruit moet zien, is niet precies duidelijk. De vraag welke techniek (warmtenetten, waterstof of juist elektriciteit) het meest geschikt is, hangt af van talloze factoren: de infrastructuur, de betaalbaarheid, de betrokkenheid van bewoners en de beschikbare subsidies. De onderliggende dynamiek is complex en raakt niet alleen technische en financiële aspecten, maar ook sociale en politieke belangen. Het speelveld is bovendien onoverzichtelijk: naast overheden en netbeheerders spelen ook energiebedrijven, woningcorporaties en bewoners een cruciale rol. Wie neemt hierin het voortouw? Waar vallen de kosten én de baten van deze transitie?  

    Een vergelijkbare dynamiek van cognitieve uitdagingen speelt in de transitie naar circulaire bouwmaterialen. De bouwsector moet verduurzamen, met minder CO₂-uitstoot en minder grondstoffenverbruik. Dit vraagt om een fundamentele omslag in de manier waarop materialen worden geproduceerd, gebruikt en hergebruikt. Maar hoe deze circulaire keten er precies uit moet zien? Is het beter om in te zetten op hergebruik van beton en staal, of juist op biobased materialen zoals hout en hennep? Welke nieuwe businessmodellen zijn nodig, en hoe verhouden ze zich tot bestaande regelgeving? Ook hier is het speelveld complex. Projectontwikkelaars, aannemers, architecten, toeleveranciers en financiers moeten samenwerken, maar de verdeling van taken en verantwoordelijkheden is niet helder. Wie zet de eerste stap als er geen sluitende business case is? 

    In veel van dit soort vraagstukken is er bovendien onvoldoende ruimte om écht te leren. Partijen grijpen terug op traditionele beleidsinstrumenten en vertrouwde werkwijzen, terwijl deze transitie juist vraagt om experimenteren en samenwerken op nieuwe manieren. Tegelijkertijd is er weinig duidelijkheid over de richting: zonder zekerheid over toekomstige regelgeving en technologieën is het lastig te bepalen welke investeringen verantwoord zijn. Hierdoor blijven veel projecten in de planfase hangen en wordt minder voortgang geboekt dan gehoopt. De uitdaging is om in die onzekerheid toch beweging te creëren, met het lef om te leren en de flexibiliteit om gaandeweg richting te geven. Dat vraagt om leiderschap en specifieke vaardigheden. 

    Benodigde vaardigheden 

    Cognitieve vaardigheden spelen een cruciale rol in het interveniëren in transities. Een gedeeld begrippenkader en gezamenlijke taal helpen om de complexiteit van veranderprocessen te duiden en richting te geven; deze transitiekennis vormt de basis voor strategisch handelen. Daarnaast is reflexief vermogen essentieel: het vermogen om kritisch te kijken naar de eigen aannames, acties en denkprocessen én de openheid om nieuwe perspectieven toe te laten. Dit helpt om niet vast te blijven zitten in bestaande overtuigingen, maar ruimte te maken voor vernieuwende inzichten. Tot slot vraagt effectief interveniëren om bewustzijn van rol en plek: het besef dat transities worden beïnvloed door een veelheid aan actoren met verschillende belangen, perspectieven en posities. Inzicht in dit krachtenveld maakt het mogelijk om dynamieken te doorzien en interventies bewuster en gerichter in te zetten. 

    Kleine betekenisvolle stappen 

    In ons boek ‘De Transitiegids’ hebben we 40 verschillende interventies gebundeld. Geordend naar hoofd, hart en handen, oftewel interventies die je kunt inzetten bij cognitieve, affectieve of actieve uitdagingen. De interventies in het cognitieve hoofdstuk geven je handvatten om gerichter te kunnen interveniëren in een complex speelveld, mogelijke hefbomen te kunnen ontdekken of blokkades te kunnen slechten.

    Hieronder een aantal mogelijkheden: 

    • Wil je meer zicht krijgen op het transitievraagstuk, de onderliggende dynamieken, het (onbegrensde) speelveld en de relevante actoren? Maak gebruik van het Transitiecanvas!   
    • Wil je het leren binnen of tussen transitieopgaven vergroten? Dan is de interventie Reflexieve Monitoring misschien iets voor jou. 
    • Wil je meer richting geven en mogelijke of gewenste toekomstbeelden onderzoeken? Kijk eens bij de interventie Futuring

    In dit blog heb ik de nadruk gelegd op het begrijpen, analyseren en duiden van transitieprocessen. Een focus die ook in de transitiewetenschap vaak de boventoon voert. Onderzoekers richten zich op het ontrafelen van mechanismen achter transitievraagstukken: welke patronen ontstaan, welke factoren vertragen of versnellen de verandering en hoe ontwikkelen zich nieuwe structuren en werkwijzen? Terwijl we met elkaar cognitief zoeken naar verklaringen en modellen, zie ik in de praktijk professionals worstelen met de vraag hoe ze beweging krijgen in die taaie maatschappelijke vraagstukken en hoe ze daarin kunnen handelen. Daarmee ontstaat een spanningsveld tussen weten en doen, tussen begrijpen en handelen, duiden en proberen. De uitdaging in de praktijk is dat transities niet alleen om analyse vragen, maar ook om een dialoog over dieperliggende waarden (hart) en concreet handelen (handen). 

    In mijn volgende blog meer over interveniëren vanuit het hart; oftewel de affectieve uitdagingen in transitievraagstukken. Welk repertoire en vaardigheden helpen om met deze uitdagingen om te gaan. Nieuwsgierig? Vul dan onderstaand formulier in en de volgende blogs ontvang je automatisch in je mail. 

    Ja, ik ben geïnteresseerd

    Neem contact op met

    Alle mensen

    Neem contact op met

    Alle mensen