Rijkswaterstaat Living Labs om innovaties sneller op te schalen

Grote projecten in de grond-, weg- en waterbouw (GWW) hebben uitdagende duurzaamheidsdoelstellingen, bijvoorbeeld rondom CO₂-reductie en beperking van de stikstofuitstoot. Om deze uitdagingen het hoofd te bieden zijn innovaties nodig. Een beproefd concept om innovaties op te schalen zijn Living Labs. In zo’n test- en ontwikkelomgeving worden in een realistische setting innovaties getest en gemonitord. TwynstraGudde was als penvoerder en procesbegeleider medeverantwoordelijk voor de totstandkoming van een Plan van Aanpak Living Labs voor Rijkswaterstaat.

De Sustainable Development Goals en de afspraken uit het Klimaatakkoord winden er geen doekjes om. Ook het domein Infrastructuur en Waterstaat staat voor een flinke opgave om de nationale en Europese doelen voor 2030 en 2050 op het gebied van energie en klimaat, de circulaire economie en duurzame mobiliteit te halen. Daarvoor zijn product-, proces én systeeminnovaties nodig in de GWW-sector. En het liefst moeten die effect hebben binnen twee tot vijf jaar. Ga er maar aanstaan, als innovatiemanager. Een gericht ontwikkeltraject waarin overheid en ketenpartners samenwerken, innovaties ontwikkelen, valideren en de resultaten laten terugvloeien naar bijvoorbeeld aanleg- en onderhoudsprojecten, ontbreekt op dit moment. Het Living Lab is een noodzakelijke brug tussen de ontwikkeling en demonstratie van innovaties enerzijds en het opschalen naar structurele toepassing in het productieproces anderzijds.

Innovaties opschalen

Wij zijn gevraagd om Rijkswaterstaat te helpen het proces voor Living Labs in te richten. In zo’n Living Lab combineren we denken, durven en doen. Het lab creëert de optimale omgeving om innovatie in te brengen en samen te brainstormen. Binnen het Living Lab vinden verschillende proeftuinen plaats waar ruimte wordt gegeven om een innovatie te testen. Dat gebeurt samen met marktpartijen, kennisinstellingen en burgers. Met als uiteindelijk doel: sneller tot validatie en toepassing van innovaties komen. Rijkswaterstaat vroeg ons om handvatten om dit proces samen met een inhoudelijke werkgroep te organiseren. En te zorgen voor een werkwijze waarbij de resultaten direct zouden terugvloeien naar de werkprocessen. Er wordt nog gekeken of het gestructureerde proces op termijn kan worden opgenomen in de standaardwerkwijze.

Voorbeeld Living Lab: A58

Een voorbeeld van een Living Lab waar Rijkswaterstaat op dit moment aan werkt is de A58. Hier doen deskundigen testen op het gebied van geluidshinder en brainstormen zij over het verkleinen van afval bij bouwprojecten, het werken met duurzame materialen en het testen van duurzame verlichting. Er zijn ideeën voor een teststrook waar nieuwe soorten asfalt worden getest, bijvoorbeeld op technieken om energie op te wekken tijdens het rijden.

Plan van Aanpak, projectmanagement en beheersaspecten

Wij schreven allereerst een raamwerk voor het Plan van Aanpak en spraken met betrokkenen van andere initiatieven, proeftuinen en Living Labs van Rijkswaterstaat. Via verschillende werksessies met een werkgroep plaveiden we samen de weg naar een daadwerkelijk Plan van Aanpak, waarin de stappen om te komen tot een Living Lab werden ingevuld. Naast deze stappen zijn we ingegaan op de aspecten Geld, Organisatie, Kwaliteit, Informatie en Tijd (GOKIT).

Een belangrijk element van de aanpak is de scheiding die is aangebracht tussen de verantwoordelijkheid van de innovatoren die zich in de proeftuinen focussen op het innoveren, en een team dat verantwoordelijk is voor het ontzorgen en faciliteren van deze innovatoren (ten aanzien van bijvoorbeeld communicatie, budgetten, inkoop en vergunningen).

Als onafhankelijke procesbegeleider van een inhoudelijke werkgroep met verschillende RWS-disciplines (zoals techniek, innovatie en regio) faciliteerden wij het gesprek tussen deskundigen en zorgden ervoor dat die informatie gestructureerd in het Plan van Aanpak terechtkwam. Daarnaast hebben wij, samen met deskundigen van de gemeente Amsterdam die ook met Living Labs werken, middels een aparte werksessie gereflecteerd op het plan.

Resultaat: handvatten voor opschalen infrastructurele innovaties

Het resultaat is een stapsgewijs Plan van Aanpak, waarmee Rijkswaterstaat handvatten heeft om infrastructurele innovaties sneller op te schalen. Daarmee kunnen zij ook in de toekomst beter voldoen aan de steeds complexer wordende maatschappelijke opgaven.

Waarom TwynstraGudde?

Adviseurs van TwynstraGudde hebben veel ervaring met het opzetten en begeleiden van innovatieprocessen. TwynstraGudde heeft daarnaast een bewezen ervaring met experimenteel werken. Wij zijn bovendien thuis in de duurzaamheidsuitdagingen van deze tijd. Onze adviseurs zijn betrokken, met een goed gevoel voor de context voor wat betreft governance, beleid en geldende wet- en regelgeving, die zij combineren met een onafhankelijke en kritische blik.