We leven in een tijdperk van urgente maatschappelijke transitieopgaven, die allemaal een effect hebben op de fysieke leefomgeving. De ruimte is schaars en vraagt om keuzes. De Regio Foodvalley staat voor de uitdaging om de energietransitie te realiseren binnen een beperkte ruimte, maar moet ook om aan andere ruimtelijke opgaven voldoen als woningbouw, landbouw, mobiliteit, en natuur. Het energiesysteem moet richting 2040 drastisch veranderen en in dat proces vinden de werelden van ruimte en energie elkaar nog onvoldoende. De benodigde energievraag en infrastructuur moeten beter worden meegenomen in ruimtelijke en economische beslissingen.
Samenwerking met lokale partijen
Door energieopwekking en -gebruik slim te integreren met andere ruimtelijke opgaven kunnen we een efficiënt, robuust en toekomstbestendig systeem creëren. Een gezamenlijke regie en nauwe samenwerking tussen stakeholders is hiervoor essentieel. Het vraagstuk rondom het energiesysteem is dan ook niet alleen technisch, maar vraagt juist ook om draagvlak en betrokkenheid van alle partijen. Denk aan lokale overheden, maatschappelijke organisaties, energiecoöperaties, netbeheerders en ondernemers uit de regio. Daarom hebben we verschillende invalshoeken gebruikt om dit vraagstuk te bekijken: ruimtelijk en economisch, samenwerking en governance, energiesysteem, techniek en digitaal, sociaal-financieel-maatschappelijk.
Met het energiesysteem bedoelen we alles wat samenhangt met de energietransitie van fossiele naar duurzame energie. Denk aan duurzame energie-opwek, energie-infrastructuur (kabels, leidingen, stations), energieopslag en iedereen die energie nodig heeft, en aanbiedt. Het gaat daarbij om warmte, elektriciteit en duurzame gassen.
Doorleven van regionale identiteit
Om de veranderkracht in de regio te benutten, hebben we ingezet op het doorleven van de regionale identiteit. We hebben eerst (energie)ontwikkelingen zo lokaal mogelijk in beeld gebracht, samen met mensen die in de Foodvalley werken, wonen en maatschappelijk actief zijn. Al in de ontwikkelfase hebben we de werelden van netbeheerders, bedrijven, (maatschappelijke) organisaties, bedrijfsleven en overheden bij elkaar gebracht.
Drie scenario’s
Voor de inrichting van het energiesysteem hebben we drie scenario’s - met visualisaties, ontwerpprincipes en handelingsopties - uitgewerkt die verschillende wegen naar een duurzaam energiesysteem tonen. Hiervoor hebben we onder andere gebruikgemaakt van scenarioplanning met onze zelfontwikkelde Futuring-methode. Deze inspireert om verder in de toekomst te kijken en breder na te denken over en de ontwikkeling van vraag, aanbod en inrichting van het energiesysteem.
Scenario 1. Energie is volgend: optimaliseren van het huidige energiesysteem
In een tweede scenario volgt energie de ruimtelijke ontwikkelingen. Hierbij bouw je aan het energiesysteem, met zoveel mogelijk oog voor bestaande ruimtelijke structuren. De nadruk ligt vooral op optimalisering van het huidige systeem, zoals vraag en aanbod combineren in energy hubs, bouwen van woningen in en rondom huidige woonkernen en duurzame opwek langs bestaande wegen en spoorverbindingen. Echter, door de druk op het energiesysteem is er minder ruimte voor onvoorziene ontwikkelingen in het energiesysteem (minder adaptief). Ook zijn meer investeringen nodig en daarmee meer ruimtegebruik in de regio. Dit scenario heeft, ten opzichte van de andere twee scenario’s, de meeste import van energie van buiten de regio. Kernenergie zou het beste passen in dit scenario, al is dat vooral vanaf 2040.
Scenario 2. Koppelen grote opgaven: transformatieve en efficiënte inrichting van het systeem
In een transformatief scenario zijn de energie-infrastructuren sturend voor de ruimtelijke ontwikkelingen. Om een zo efficiënt en slim mogelijk energiesysteem in te richten, brengen we bijvoorbeeld vraag en aanbod van energie dichtbij elkaar. Dit biedt meer ruimte en flexibiliteit in het systeem. Denk hierbij aan een intensieve energiezone voor bedrijven (vraag en aanbod bij elkaar), een energielandschap met een combinatie van duurzame opwek en agrarisch landschap en een gebied waar landschappelijke en natuurlijke waarden voorop staan. Zo ontstaat een efficiënt systeem voor de toekomst met ruimte voor onvoorziene ontwikkelingen. Maar dit vraagt wel om scherpe keuzes voor de ruimtelijke inrichting van landbouw, mobiliteit en woningbouw.
Scenario 3. Lokaal verbonden: lokale balans in het energiesysteem
In het ‘lokaal verbonden’ scenario bouwen we transformatief aan het energiesysteem, maar dan veel lokaler. Het systeem is ingericht met kleine ‘holons’, een klein, lokaal netwerk van energie. Bewoners, bedrijven en gemeenten richten een energiegemeenschap op en werken samen aan energie opwekken, delen en opslaan. De energievoorziening is kleinschalig met wind en zon-opwek in de buurt van woon- en werklocaties. Hierdoor is er meer lokale balans in het energiesysteem en veel ruimte voor ontwikkelingen. Dit scenario vraagt wel om duidelijke randvoorwaarden vanuit de overheden, maar biedt ook veel lokale transitievrijheid. Lokale energiegemeenschappen moeten voldoende worden gestimuleerd en gefaciliteerd om energie-initiatieven te ontplooien. Zij bepalen in grote mate zelf hoe, waar en in welk tempo het lokale energienetwerk wordt gebouwd.
Waarom TwynstraGudde?
TwynstraGudde heeft ervaring opgedaan met de aanpak Integraal Programmeren. We werk(t)en aan het opstellen van gedragen energievisies, afwegingskaders en pMIEK-projectenlijsten in onze opdrachten voor de provincies Zeeland, Zuid-Holland en Overijssel, de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen, in de regio Foodvalley en bij netbeheerder Liander.
Transformatief en lokaal
Het schetsontwerp voor de regio Foodvalley is het resultaat van een plezierige samenwerking met Eugène Kuis en Holmer Doornbos, gedelegeerd ambtelijk opdrachtgevers vanuit Regio Foodvalley. Het biedt inzichten en ontwerpprincipes die bouwstenen zijn voor regionale en provinciale energievisies en strategische agenda’s. Tevens biedt het een basis voor integrale keuzes en afwegingen bij de ruimtelijke ontwikkelingen in de regio. Het schetsontwerp onderstreept het belang van transformatieve aanpakken en lokale initiatieven om een duurzame energietoekomst te realiseren. Dat komt niet alleen de Regio Foodvalley ten goede, maar draagt ook bij aan de bredere energietransitie.
Wil je ook bouwen aan een toekomstbestendig energiesysteem? Klik dan hieronder om het rapport te downloaden. We gaan graag in gesprek om te horen waar je tegenaan loopt en hoe onze ervaren energietransitie-adviseurs daarbij kunnen helpen.
