In het Klimaatakkoord hebben we met elkaar afgesproken dat onze gebouwen in 2050 aardgasvrij zijn. Het Rijk heeft gemeenten de regierol toegewezen in deze transitie, waarbij een belangrijke rol is weggelegd voor bewoners om hun woning aardgasvrij te maken. Voor een succesvolle overgang naar aardgasvrij wonen werken gemeenten samen met vastgoedeigenaren, netbeheerders, energieleveranciers, corporaties én bewoners. Het landelijke Programma Aardgasvrije Wijken vroeg het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving (OFL) te onderzoeken hoe de overheid en ook andere initiatiefnemers bewoners het beste kunnen betrekken.
Daarvoor ontwikkelde het OFL een nieuwe visie op participatie. Daarbij is de traditionele participatieladder, waarbij ‘hoe hoger, hoe beter’ gold, niet meer van toepassing. Met verschillende initiatiefnemers, stakeholders en situaties zijn ook verschillende vormen van participatie passend. De nieuwe visie gaat daarbij uit van het belang om na te gaan wat iedereen kan en wil bijdragen, de zogenaamde empowerment-dimensies. Empowerment is datgene wat maakt dat iemand zich gesteund en bekrachtigd voelt om te participeren. Mensen hebben nu eenmaal verschillende beweegredenen. De een doet mee vanwege het milieu, de ander om geld of energie te besparen. Om dit empowerment-raamwerk in de praktijk toe te passen, heeft TwynstraGudde in opdracht van het OFL een empowermentscan voor participatie ontwikkeld.
Gesprek levert inzicht
De empowermentscan voor participatie is een handige tool die in zes stappen inzicht geeft in de kennis en acties die nodig zijn om een participatieplan aan te scherpen. Gemeenten en maatschappelijke initiatiefnemers kunnen de scan zelfstandig doorlopen. De meeste inzichten doe je echter op tijdens de reflectieve vragen en het gesprek hierover met collega’s/mede-initiatiefnemers en medebewoners. Tijdens zo’n gesprek sta je stil bij de gehanteerde participatieaanpak, bedenk je of je de belangrijkste doelgroepen in beeld hebt en of je van deze betrokkenen weet wat zij kunnen en willen bijdragen. Hier zit de grootste meerwaarde van de empowermentscan. Om dit te kunnen realiseren, biedt TwynstraGudde begeleiding aan bij het doorlopen van de scan. Dit kan in een sessie van 2,5 tot 3 uur. Daarbij hebben wij de rol van proces-/gespreksbegeleider waarbij we vooral stimuleren om kritisch te zijn op wat er is gedaan en wat er al is opgehaald. Bij de sessie zijn we met twee adviseurs aanwezig om het gesprek te begeleiden en de geleverde input bij te houden.
Vervolgstappen voor verbetering
Aan het einde van de sessie ligt er een ingevulde empowermentscan op tafel inclusief vervolgstappen om het participatieproces te verbeteren met de opgedane inzichten. Gemeenten en maatschappelijke initiatiefnemers hebben in kaart hoe zij het participatieproces verder kunnen aanjagen en wat betrokkenen kunnen en willen bijdragen aan het aardgasvrij maken van wijken. Deze inzichten zorgen ervoor dat participatieplannen meer toegespitst kunnen worden op specifieke situaties in de wijk.
Waarom TwynstraGudde?
Bij TwynstraGudde hebben wij veel ervaring met de theorie en het gedachtegoed over participatie. Wij koppelen die theoretische kennis aan onze praktijkervaring. Zo passen wij het social design gedachtegoed toe in participatieprocessen in verschillende gemeenten en wijken. Ook hierbij wordt er gekeken naar wat er speelt bij betrokkenen en hoe dit gecombineerd kan worden met de energietransitie. Met die combinatie van theorie en praktijk hebben wij een praktische tool ontwikkeld die initiatiefnemers verder brengt met het gezamenlijk aardgasvrij maken van wijken.
Lees ook:
- Tool geeft grip op participatie in aardgasvrije wijken
Meer achtergrondinformatie over hoe wij samen met het OFL tot de empowermentscan zijn gekomen. - Podcast: Hoe helpt empowerment participatie bij aardgasvrij te begrijpen?
In een podcastreeks spreekt Igno Notermans (onderzoeker bij het Dutch Research Institute for Transition Studies) diverse experts over het begrip empowerment. - Aardgasvrije wijken. Wanneer doen bewoners echt mee?
Inzet van een social design ontwerpaanpak voor een mensgerichte energietransitie. - Uitvinden welke participatie werkt in de aardgasvrij-transitie
Bewonersparticipatie is een belangrijk onderdeel van de aardgasvrij-transitie. Samen met het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving (OFL) hebben wij in verschillende wijken onderzocht welke participatieaanpak werkt. Lees ook meer over de netwerkanalyse van alle experts en initiatieven op het gebied van aardgasvrij wonen. - Hoe verbeteren we het aanvraagproces Programma Aardgasvrije Wijken?
Wij hebben, in opdracht van het ministerie van BZK, het aanvraag- en selectieproces onderzocht en met indieners en beoordelaars gekeken naar verbeterpunten in dit proces.
