Een van de uitdagingen van de energietransitie is de capaciteit van onze infrastructuur. Deze kan de versnelling van de energietransitie – van aardgas stappen we over op elektrificatie - niet meer aan. Dit wordt versneld door de gascrisis na de Russische inval in Oekraïne. Het energiesysteem staat dan ook onder grote druk en vraagt om meer infrastructuur én om meer flexibiliteit zoals opslag en conversie van energie. Om het elektriciteitsnet uit te breiden, zijn enorme investeringen nodig.
De vraag naar energie neemt snel toe en het aanbod van duurzame energie wordt steeds decentraler opgewekt in plaats van in grote centrales op nationaal niveau. Ook is de opwek van duurzame energie minder voorspelbaar en constant. Daardoor is er niet altijd een goede match tussen de locatie van de vraag of het aanbod en het moment op de dag van productie of verbruik.
De netbeheerders werken aan meer infrastructuur, maar kunnen het gewenste tempo niet bijbenen. Deze transitie vraagt om meer fysieke ruimte, omdat we onze duurzame energieproductie, infrastructuur en opslag op grote schaal uitbreiden. De transitie naar een duurzaam energiesysteem vraagt ook om een andere omgang met energie en een andere rol van betrokken partijen. Hoe werken we gezamenlijk toe naar een toekomstbestendig energiesysteem?
Energie-infrastructuur loopt tegen grenzen aan
Ons energiesysteem loopt op meerdere onderdelen tegen zijn grenzen aan. Een voorbeeld is de netcongestie. Doordat de energievraag soms groter is dan de transportcapaciteit ontstaan files op het elektriciteitsnet. Dat zorgt voor wachtrijen bij het aanvragen of uitbreiden van een elektriciteitsaansluiting. Ook in de schaarse, fysieke ruimte lopen we door meerdere maatschappelijke opgaven tegen grenzen aan. De uitdaging is om de energietransitie te realiseren binnen een beperkte ruimte, terwijl andere opgaven juist vragen om ruimte, zoals woningbouw, bedrijventerreinen, industrie, landbouw, mobiliteit en natuur.
Om de groeiende en veranderende energievraag en -aanbod in de toekomst te faciliteren, kan en moet het energiesysteem veranderen. Ook nieuwe energiedragers als waterstof, biogas en warmte zijn nodig om de druk op het elektriciteitsnet te verlagen. Zo kunnen we nieuwe woningen blijven bouwen, duurzame energie opwekken en de economie en landbouw versterken. Nodig is een integrale visie om deze uitdagingen aan te pakken en te bouwen aan een robuust energiesysteem voor de toekomst.
Rol samenleving groeit
Afgelopen jaren is de energietransitie veranderd van een abstract begrip naar een concrete verandering bij mensen achter de voordeur. Het begrip over de noodzaak ervan groeit gestaag en steeds meer mensen spelen een rol in de energietransitie. Ze werken samen in energiecoöperaties, installeren zonnepanelen op hun woningen of schaffen een warmtepomp aan om van het aardgas af te gaan.
Niet alleen in huis komt de energietransitie dichterbij, ook daarbuiten. Denk aan windparken op land, zonneweides, nieuwe hoogspanningsstations en transformatorhuisjes. Voorbeelden van installaties met een blijvende impact op de leefomgeving. Dit kan wringen met andere belangen, zoals ontwikkeling van natuur of een mooi uitzicht. Hoewel de energietransitie positieve veranderingen brengt, spelen er ook conflicterende belangen. Om draagvlak voor de transitie te behouden, is het belangrijk om deze belangen steeds af te wegen.
Nieuwe samenwerkingsverbanden
Samenwerking en draagvlak organiseren vanuit veranderkracht is essentieel om de energietransitie te realiseren. Het bouwen van ons nieuwe energiesysteem is voor een groot deel een technische opgave. Maar dat kan alleen op basis van samenwerking tussen en draagvlak van betrokken partijen. Bovendien vraagt de transitie om nieuwe samenwerkingsverbanden, waarin partijen elkaar moeten vinden. Wij organiseren samenwerking en draagvlak op alle niveaus, van lokaal en regionaal tot provinciaal en nationaal niveau.
Het benutten van de veranderkracht is de sleutel voor een robuust, efficiënt, innovatief en sociaal-rechtvaardig energiesysteem in de regio. Zo’n systeem heeft verschillende energiedragers om de leveringszekerheid van energie te garanderen. De infrastructuur wordt door slimme en innovatieve oplossingen goed benut en de investeringen – en dus de maatschappelijke kosten zijn eerlijk en rechtvaardig verdeeld tussen marktpartijen, overheid, netbeheerder en eindgebruiker.
Gedeelde taal
Daarom doorleven we eerst de identiteit van een gebied. We gaan op zoek naar belangrijke lokale (energie)ontwikkelingen, eigenschappen en waarden van het gebied. Dat doen we door in gesprek te gaan met mensen die in een gebied werken, wonen en maatschappelijk actief zijn. Door al in de ontwikkelfase stakeholders te betrekken en het onderlinge gesprek te stimuleren, maken we de informatie ‘eigen’. Met de betrokkenen ontwikkelen we een gedeelde taal, zodat iedereen de complexe opgave begrijpt en hetzelfde beeld heeft. Zo brengen we de werelden van netbeheerders, bedrijven, (maatschappelijke) organisaties, bedrijfsleven en overheden bij elkaar.
Energietransitie wordt tastbaar door ruimte en energie samen te brengen
Keuzes in de energietransitie hebben ruimtelijke consequenties. Helaas vinden de werelden van ruimte en energie elkaar nog onvoldoende. De energietransitie moet meer leidend zijn in ruimtelijke- en economische beslissingen. Door energieopwekking en -gebruik slim te integreren met andere ruimtelijke opgaven, zoals woningbouw, landbouw, werklocaties en klimaatadaptatie, kunnen we een efficiënt, robuust en toekomstbestendig systeem creëren. Door in een vroeg stadium de ruimtelijke impact van de energietransitie, of een toekomstbeeld, inzichtelijk te maken en met het bevoegd gezag af te stemmen, versnellen we de energietransitie.
Extra complicerend is dat Nederland de energietransitie niet alleen kan realiseren. We hebben andere landen nodig voor onze toekomstige, duurzame energievoorziening. Denk aan import van duurzame elektriciteit wanneer de wind hier minder waait. Of denk aan de import van waterstof uit landen die dichter bij de evenaar liggen, en dus geografisch gunstiger, om duurzame energie op te wekken.
Helderheid helpt om goede keuzes te maken
De grote complexiteit van de energietransitie maakt het lastig om goede keuzes te maken. Wij brengen deze ontwikkelingen in kaart en zorgen voor inzicht in de keuzes. Hiervoor hebben we onder andere gebruikgemaakt van scenarioplanning met onze zelfontwikkelde Futuring-methode. Deze inspireert om verder in de toekomst te kijken en breder na te denken over en de ontwikkeling van vraag, aanbod en inrichting van het energiesysteem. Dat doen we bijvoorbeeld door het ontwikkelen van scenario’s en roadmaps voor ministeries, provincies of de regio. Zo krijgen we inzicht in welke beslissingen en investeringen nodig zijn.
TwynstraGudde zet onafhankelijke adviseurs in als procesbegeleider, projectmanager of inhoudelijk expert/beleidsadviseur om te bouwen aan het energiesysteem van de toekomst. We begeleiden het proces van integraal programmeren en zetten de samenwerking op tussen gemeenten, provincies, netbeheerders en andere stakeholders. Ook bieden we inhoudelijke kennis van het energiesysteem en denken we mee vanuit zowel het perspectief van de netbeheerder als van de overheden.
Ben je benieuwd naar hoe we dagelijks bouwen aan een toekomstbestendig energiesysteem, de basis van onze klimaatambities en economische ambities? Neem contact op met één van onze adviseurs.
