Dit positieve verhaal kent een keerzijde. De ontwikkeling van het energiesysteem, en dan met name het elektriciteitsnet, kan het tempo van de energietransitie niet bijbenen. Het energiesysteem loopt steeds vaker tegen zijn grenzen aan. De gevraagde transportcapaciteit van elektriciteit is op momenten van de dag hoger dan het net aan kan. Dit wordt netcongestie genoemd. Het gevolg is dat gewenste ontwikkelingen, denk aan: de enorme woningbouwopgave of verduurzaming van de industrie, niet of later pas gerealiseerd kunnen worden, wanneer het net is uitgebreid.
De grootste verbouwing van Nederland
Om de gewenste uitbreiding van het energiesysteem te versnellen, en netcongestie in de toekomst te voorkomen, investeren netbeheerders fors in het net. In de afgelopen drie jaar zijn de investeringen verdubbeld. De komende jaren stijgen de investeringen in o.a. nieuwe kabels, onderstations en hoogspanningslijnen tot 8 miljard euro per jaar. De opgave is enorm: zo moet er tot 2050 ca. 100.000 kilometer aan kabels worden gelegd. Dat staat gelijk aan een kabel van Groningen tot Maastricht, elke maand tot 2050! Ook moeten er 50.000 nieuwe wijkstations (een verdubbeling t.o.v. nu) en 400 kilometer aan warmtenetten worden aangelegd. Het wordt de grootste verbouwing van het land genoemd.
Belangrijke uitdagingen hierbij zijn het tekort aan technici (20.000 in 2030), lange vergunningsprocedures en beschikbare ruimte. Het toekomstige energiesysteem, met veel meer stations en kabels, met decentrale opwek (zonneweides en windmolens), batterijvelden en elektrolysers (waterstofproductie), zal impact hebben op het Nederlandse landschap, en concurreert met andere ruimtevragers, zoals: woningbouw, uitbreiding van bedrijventerreinen, natuur en ruimte voor de rivieren (klimaatadaptatie).
Op zoek naar handelingsperspectief
De toegenomen inspanningen van de netbeheerders zijn echter nog niet voldoende. Het net zit op veel plekken in het land ‘op slot’, wat klimaatplannen en economische ontwikkeling remt. Maar, wat is het handelingsperspectief? Het energiesysteem kan op diverse manieren mee-ontwikkelen met de gewenste vraag vanuit de verschillende sectoren (gebouwde omgeving, mobiliteit, industrie etc.). Zo is het belangrijk om slimmer en efficiënter om te gaan met het huidige elektriciteitsnet of kan er geprioriteerd worden in individuele klantaansluitingen – de aansluiting van een ziekenhuis krijgt bijvoorbeeld voorrang op een casino.
Maatschappelijk prioriteren en efficiënter benutten van het huidige net zijn opties die op korte termijn kunnen worden ingezet, en zullen we later in deze blogreeks verder in detail bespreken.
Energieplanologie
Om de impact van netcongestie in de toekomst te verkleinen, moeten we verder vooruit durven kijken. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de ontwikkeling van het energiesysteem beter aansluit op de gewenste ontwikkelingen in bijvoorbeeld de industrie, de woningbouw en mobiliteit? Een nieuwe methode wat dit proces ondersteunt is integraal programmeren, ook wel energieplanologie genoemd. De beschikbaarheid van energie in een gebied, wordt leidend voor de geplande ontwikkelingen. Het doel is om samen met provincies, gemeenten, netbeheerders en andere relevante stakeholders een toekomstvast energiesysteem te ontwerpen, en vanuit dat ontwerp nu al tot structurerende keuzes te komen. Daarbij wordt integraal gekeken naar ontwikkelingen in alle sectoren met een claim op het energiesysteem: industrie, mobiliteit, gebouwde omgeving, land- en glastuinbouw en opwek. Ook wordt er integraal gekeken naar de beschikbaarheid en toepassing van alle vormen van energie: duurzame elektriciteit, waterstof en groen gas. Dit allemaal als onderdeel van de totale ruimtelijke puzzel in Nederland.
Een lerend proces: nieuw en spannend!
Integraal programmeren wordt op verschillende niveaus (provincie, regio, gemeente), bijna overal in het land al toegepast. De methode is nog sterk in ontwikkeling, er is nog geen uniforme aanpak. We leren continu, waardoor de methode wordt verbeterd. Belangrijke onderwerpen in deze methode zijn: de energievisie, het pMIEK, prioriteren en programmeren. Deze termen, en de impact op het toekomstige energiesysteem, zullen we in deze blogreeks verder met jullie bespreken.
TwynstraGudde heeft ervaring opgedaan met de methode in de provincie Zeeland, de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen, in de regio Foodvalley en bij netbeheerder Liander. De belangrijkste lessen die we in deze projecten hebben opgedaan zullen we delen in deze blogreeks.
Kortom, de opgave is enorm en urgent. Ben je benieuwd naar hoe we dagelijks bouwen aan een toekomstvast energiesysteem, de basis van onze klimaat- en economische ambities? Volg dan onze blogreeks over integraal programmeren. Het volgende blog gaat over de eerste stap in het programmeerproces: het verkrijgen van inzicht.
