Overheden, netbeheerders en andere belangrijke stakeholders, zoals bedrijven en woningcorporaties, vliegen de energietransitie vaak aan als technisch vraagstuk met een technische oplossing. Maar ze gaan voorbij aan de omgeving, waarin de energietransitie plaatsvindt: van stakeholders tot politiek en beleid en van leefomgeving tot draagvlak en samenwerking in de samenleving. Overheden, netbeheerders, industrie, woningbouwcorporaties en onderwijsinstellingen moeten samenwerken om draagvlak te creëren en de transitie uit te denken en uit te voeren. Een elektriciteitsstation kan bijvoorbeeld alleen worden geplaatst als de netbeheerder van begin af aan samenwerkt met de gemeente en met de bedrijven en inwoners in de omgeving. Zonder aandacht voor samenwerking ontstaan miscommunicatie, conflict, weerstand en stagnatie. Mét aandacht voor samenwerking ontstaan draagvlak, snelheid en realisatievermogen in de energietransitie.
Maatschappij
Partijen in de energietransitie vinden goede samenwerking belangrijk. Zo wil Stedin de netcongestie versneld oplossen. Daarom neemt ze bijvoorbeeld deel aan diverse samenwerkingsverbanden om meer inzicht te krijgen in de energietransitie en hiervoor oplossingen te vinden, onder andere met waterbedrijf Evides over- slimmer samenwerken in de ondergrond en met verschillende onderwijsinstellingen over sterk techniekonderwijs. Een ander voorbeeld: in 2024 publiceerde de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) een handreiking voor gemeenten in de samenwerking met energiecorporaties. Deze kan de lokale energietransitie ondersteunen.
Toch bleek de afgelopen jaren regelmatig dat gebrekkige samenwerking de energietransitie bemoeilijkt. Een voorbeeld van hoe betrokken partijen elkaar kunnen tegenwerken: in de gemeente Eemsdelta stapten omwonenden naar de rechter, omdat ze zich niet voldoende betrokken voelden bij uitbreiding van een windmolenpark. De rechter gaf ze gelijk en zette daarmee de komst van deze windmolens op losse schroeven. Andersom lopen projecten in de energietransitie soms vertraging op, omdat vanuit de gemeente verschillende afdelingen met andere belangen zijn betrokken. Zo zien de afdelingen Energietransitie en Economische zaken graag een nieuw hoogspanningsstation om netcongestie op te lossen. Maar de afdeling Groen en afdeling Wonen hebben hier vragen bij als het nieuwe station ten koste gaat van een nieuw park of nieuwe woningen.
Dit laat zien dat alle partijen het belang van samenwerking in de energietransitie erkennen, maar dat het niet altijd goed gaat. Aandacht voor de samenwerking, en de hobbels, is onmisbaar in de voortgang van de energietransitie.
Samenwerking essentieel in energietransitie
De energietransitie is niet alleen een technische transitie van fossiele naar duurzame energie, maar ook een menselijke en maatschappelijke transitie: we moeten samen de duurzame maatschappij vormgeven. Dat vraagt om gedeelde ambities en belangen, om onderling vertrouwen tussen overheden, netbeheerders, omwonenden en andere betrokken partijen en om de juiste governance. Het kan lastig zijn om de juiste balans in de samenwerking te vinden. TwynstraGudde helpt overheden en netbeheerders deze samenwerking te organiseren met meerdere aanpakken en methodes. Naast bijvoorbeeld onze samenwerkingsscan bieden we opleidingen in samenwerking aan.
Deze samenwerking moet plaatsvinden op nationaal en lokaal niveau. TwynstraGudde helpt daarbij: van interbestuurlijke governance in het Klimaatakkoord tot lokaal omgevingsmanagement in grote energie-infrastructuurprojecten. TwynstraGudde voerde bijvoorbeeld het lokale omgevingsmanagement bij de aanleg van een duurzame warmteleiding door stedelijk gebied. Ook organiseert TwynstraGudde de samenwerking op diverse vlakken in het gebiedsgerichte programma EnergieRijk Den Haag, waarin Rijk, provincie Zuid-Holland en gemeente Den Haag zo'n dertig (semi)overheidsgebouwen energieneutraal maken.
Op regionaal niveau coördineert TwynstraGudde de interbestuurlijke samenwerking tussen provincies, gemeenten en waterschappen om tot een Regionale Energie Strategie in de Alblasserwaard te komen.
