Leren van een aardgasvrije koploper: de wijk Heindijk

In de Rotterdamse wijk Heindijk is de gemeente begonnen aan een project om volledig aardgasvrij te worden. Dit project past binnen de ambitie van de gemeente om in 2050 klimaatneutraal te zijn. De gemeente startte met de aanleg van een warmtenet in de wijk, een technisch én sociaal complex project met vele stakeholders: van netbeheerder en warmtebedrijf tot bewoners en natuurlijk de gemeente zelf. Om toekomstige projecten beter te kunnen vormgeven wilde de gemeente weten: wat ging er goed en wat had beter gekund? 

Ervaringen van bewoners 

TwynstraGudde voerde deze evaluatie uit, die zich richtte op de aanleg van het warmtenet bij particuliere eigenaren. In het bijzonder wilde de gemeente leren van de ervaringen van bewoners zelf. Daarom organiseerden we inloopmomenten in het Energiehuis en voerden we een-op-een-gesprekken – zowel fysiek als digitaal. Om ook lessen te kunnen leren over de organisatie, het proces en de onderlinge samenwerking, analyseerden we interne informatie. Die analyse scherpten we aan in een reflectiesessie met de gemeente en haar partners in de uitvoering. 

Drie uitgangspunten 

Drie uitgangspunten waren essentieel om gezamenlijk de juiste inzichten boven tafel te krijgen:  

1. Een veilige setting voor eerlijke reflectie 
   Een evaluatieonderzoek is een interventie op zich. Dat kan spanning oproepen of tot terughoudendheid leiden, zeker bij betrokken projectpartners. Daarom creëerden wij een setting waarin ruimte was voor open reflectie.  
   
   
2. Aandacht voor wat goed ging 
   In evaluaties gaat vaak de aandacht uit naar wat niet goed is gegaan. Wij vinden het minstens zo belangrijk om te leren van wat wél werkte. In Heindijk bleek bijvoorbeeld dat bewoners de communicatie in de voorbereidings- en uitvoeringsfase als positief hebben ervaren. Dat is een waardevolle les voor de aanpak in andere wijken. 
   
   
3. Empathisch onderzoek met bewoners 
   Om zicht te krijgen op hoe bewoners de werkzaamheden ervaren hebben, kozen we voor persoonlijk contact. Door een-op-een-gesprekken te combineren met bredere inloopmomenten, konden we én iedereen de kans bieden input te leveren én verdiepen. Want in de individuele gesprekken konden we goed doorvragen en onverwachte leerpunten op het spoor komen. 

Verhalen die blijven hangen 

Om de lessen invoelbaar te maken, kozen we ervoor om ze te presenteren in de vorm van verhalen, geschreven vanuit het perspectief van de bewoners. Dit hielp om de ervaringen tot leven te brengen en zorgde voor herkenning bij beleidsmakers en uitvoerders. De gemeente en haar partners kregen zo scherp inzicht in wat bewoners als positief én als lastig hebben ervaren. Dat leverde concrete tips op voor de aanpak in andere wijken. Zo bleek dat de nazorg als minder proactief was ervaren dan het contact in de eerste fasen van het traject. 

Lessen voor de toekomst 

De gemeente heeft de evaluatie benut om de gemeenteraad te informeren en neemt de lessen mee in de uitvoering van projecten in andere wijken, zoals in Pendrecht-Zuid en Reyeroord-West, en in de afronding van het project in Heindijk. Ook op organisatorisch vlak kwamen er lessen voor de toekomst naar voren, bijvoorbeeld over opdrachtgeverschap, samenwerking en de inrichting van de projectorganisatie. 

Waarom TwynstraGudde? 

Adviseurs van TwynstraGudde hebben ervaring met lerend evalueren en de inzet van social design in onderzoek. Ook hebben we inhoudelijke kennis van de warmtetransitie. Die kennis combineren we met een praktische instelling: onze evaluaties leiden tot een rijk en bruikbaar rapport met concrete handvatten voor een duurzamere leefomgeving.