De A9 wordt uitgebreid om een vlottere verkeersdoorstroming te realiseren. Onderdeel van het project is de Gaasperdammertunnel: een drie kilometer lange landtunnel in Amsterdam Zuidoost, een dichtbevolkt en multicultureel gebied. Het is een ingrijpend project waar de hele buurt gedurende lange tijd mee te maken kreeg. Hoe bouw je in een impactvol project een positieve relatie tussen de buurt en de bouwers?
Veldwerk om de buurt te begrijpen
In opdracht van de projectorganisatie van Rijkswaterstaat hebben wij de relatie tussen buurt en bouwers als een ontwerpvraag benaderd. Eerst hebben we veldwerk gedaan om precies te begrijpen wat er in de buurt speelt. We werden bijgestaan door opbouwwerkers, straatcoaches en medewerkers van de afdeling Economische Zaken. Zij introduceerden ons bij sociale, economische en culturele sleutelspelers. Zij lieten ons Amsterdam Zuidoost ontdekken en op die manier kregen wij een beeld van wat er speelt. En dat had weinig te maken met de impact van een groot bouwproject. We zagen een wijk waar velen te maken hebben met armoede, schooluitval en werkeloosheid. Maar ook een wijk met sterke sociale structuren, ondernemerschap en trots op de omgeving.
Het verband tussen de A9 en talentontwikkeling
We zagen dat talentontwikkeling het centrale thema was in de wijk: hoe komen jongeren aan een startkwalificatie? Hoe maak je financiële keuzes? Kortom: hoe kom je vooruit in het leven? De centrale ontwerpopgave was daarmee: hoe verhoudt de aanleg van de Gaasperdammertunnel zich tot dit thema? Dat was de vraag waar we als designers mee aan de slag gingen.
De Buurbouw: een social enterprise
Een cruciale schakel in het proces was, dat we het bouwproject hebben gereframed als een tijdelijke economie. Vanuit dat perspectief hebben we een social enterprise opgericht die buurtbewoners kon ondersteunen in hun talentontwikkeling. We bedachten een naam - De Buurbouw, een logo en een website. De betrokken partijen droegen De Buurbouw op iedere gelegenheid uit. Stap voor stap is in het dagelijkse contact met de buurt een andere toon gevonden. De overlast werd niet weggestopt – daar bleef aandacht voor, maar er was ook altijd oog voor de andere kant: de unieke kans om iets te leren of te ontwikkelen.
Een co-creatief proces
Met De Buurbouw ontstond een co-creatief proces waarin bewoners werden aangesproken op hun ondernemerschap. Dit leidde tot een groot aantal verrassende initiatieven en projecten voor de buurt. Variërend van stageplekken, excursies tot en met de oprichting van nieuwe bedrijven. De bouwers van de A9 gaven techniekles, maar lieten ook zien dat de grote machines blinde hoeken hebben en dat deze gevaarlijk zijn. Kinderen hielpen onder begeleiding van een bioloog bij de aanplant van bermen en bij de bescherming van fauna, zoals vleermuizen en vogels. Nieuwe ondernemers vonden in de bouwers een launching customer.
Het ministerie als vriend
De Buurbouw bleef zes jaar lang succesvol. Normaal is er in de interactie tussen project en omgeving vooral gedoe over overlast en is er pas aan het einde van de rit opluchting dat het werk geklaard is. Nu deden zich telkens nieuwe kansen voor om talentontwikkeling in het gebied te stimuleren. In plaats van overlast overheersten de kansen om vooruit te komen. Een buurtbewoner zei op de radio: 'We hebben een vriend gevonden in het ministerie'.
Waarom TwynstraGudde?
Adviseurs van TwynstraGudde hebben in de afgelopen tien jaar sterk bijgedragen aan de ontwikkeling van social design in het publieke domein. We maken hierbij gebruik van kennis van organisatiekunde, veranderen, samenwerken en stakeholdermanagement. We hebben ervaring met social design bij uiteenlopende taaie vraagstukken.
