Ruimte voor innovatie: keuzes die campussen toekomstbestendig maken

Recent stuurde het Ministerie van Economische Zaken een kamerbrief naar de Tweede Kamer over het programma Ruimte voor Economie en de relatie met de ontwerp-Nota Ruimte. Daarin wordt, mede op basis van onderzoek van TwynstraGudde, benadrukt dat campussen een prominente plek krijgen in het omgevingsbeleid van het Rijk. Dit is een belangrijke stap voor iedereen die werkt aan de toekomst van innovatie, kennisontwikkeling en economische groei op campussen in Nederland. 

Ecosystemen als fundament voor innovatie 

Nederland wil een leidende positie innemen in technologie en innovatie om economische groei en maatschappelijke vooruitgang te stimuleren, zoals verwoord in de Nationale Technologiestrategie. Door de nabijheid en samenwerking binnen campusecosystemen tussen bedrijven, kennisinstellingen en overheden ontstaan maatschappelijke impact en nieuwe economische kansen. Niet voor niets is het nationale doel dat in 2030 minimaal 3% van het BBP naar Research & Development (R&D) moet gaan, en het is de bedoeling dat dit voornamelijk op campuslocaties gaat landen. Voor ontwikkelaars van campusecosystemen is het daarom essentieel om ruimtelijke kaders te creëren die samenwerking bevorderen en innovatie mogelijk maken. 

Ruimte op campussen optimaal benutten 

Uit het onderzoek blijkt dat de meeste campussen momenteel voldoende ruimte hebben om hun ambities op de middellange termijn (5-10 jaar) te realiseren. Over het algemeen is er genoeg bouwgrond beschikbaar voor uitbreiding, met uitzondering van enkele locaties in de Randstad. Campussen benutten bovendien de beschikbare ruimte vaak creatief, bijvoorbeeld door bestaande bebouwing te optimaliseren, satellietlocaties buiten de hoofdlocatie te ontwikkelen, of samen te werken met nabijgelegen bedrijventerreinen. Tegelijkertijd blijft ruimte schaars. Daarom is het belangrijk om de huidige beschikbare ruimte te behouden voor toekomstige groei en ambities, en deze te beschermen tegen functies die weinig bijdragen aan het campusecosysteem. 

Bescherming tegen oprukkende woningbouw 

Voor veel campussen is woningbouw op de campus niet wenselijk. Woningbouw en daarmee gepaarde stedelijke functies leggen beslag op schaarse ruimte die nodig is voor kennisintensieve bedrijvigheid, onderzoek en innovatie. Vermenging met woonfuncties kan bovendien leiden tot versnippering van activiteiten en meer juridisch-planologische bezwaren voor economische activiteiten. Woningbouw wordt vooral als versterkend gezien door campussen wanneer deze aansluit bij campusbehoeften, zoals huisvesting voor studenten of internationale kenniswerkers. 

Ruimte voor startups 

Campusontwikkeling gaat verder dan het creëren en behouden van fysieke ruimte. Even belangrijk is het bieden van de juiste voorwaarden voor groei en innovatie. Flexibele regelgeving, gedeelde onderzoeksfaciliteiten en passende accommodatie voor startups zijn daarbij cruciaal. Zonder deze voorzieningen kunnen startups zich moeilijk vestigen of doorgroeien en blijft het campusecosysteem onderbenut. Dit vraagt om lef en visie van de overheid en ontwikkelaars om samen de faciliteiten te realiseren die ondernemerschap en kennisvalorisatie mogelijk maken.

Urgente ruimtelijke opgaven vragen om samenwerking 

Naast het realiseren van vierkante meters en faciliteiten moeten campussen ook oplossingen bieden voor ruimtelijke opgaven zoals netcongestie, stikstofproblematiek en bereikbaarheid. Dit zijn geen geïsoleerde vraagstukken, maar strategische randvoorwaarden voor innovatie: zonder voldoende energiecapaciteit, stikstofruimte en goede bereikbaarheid kunnen campussen hun economische en maatschappelijke rol niet waarmaken. Daarom is gerichte prioriteit en investering in infras en mobiliteit, juist op campussen, noodzakelijk.

Naar een toekomstbestendige campus 

De onderstreping van campussen in het omgevingsbeleid van het Rijk is een goede stap om de ruimtelijke opgaven van campussen op de agenda te zetten. De komende jaren vraagt dit om scherpe keuzes: het beschermen van beschikbare ruimte voor campusactiviteiten, stimuleren van gezamenlijke realisatie en beheer van faciliteiten voor startups en oplossingen vinden voor ruimtelijke randvoorwaarden. Wie nu investeert in de versterking van campussen, legt daarmee een fundament voor technologische innovatie en economische groei van Nederland. Voor partijen die actief zijn in de ruimtelijke ontwikkeling van campuslocaties liggen er momenteel volop kansen, maar samenwerking en heldere keuzes zijn cruciaal om het potentieel van campussen ook daadwerkelijk te realiseren.