Coördineer de regionale energiestrategie en zorg voor effectieve samenwerking tussen overheden om energietransitieambities te realiseren.
Gezamenlijke besluitvorming
Gemeenteraden vergaderden gelijktijdig met gelijkluidende voorstellen, wat leidde tot beter geïnformeerde besluiten en vaststelling van een nieuwe windlocatie.
RES-team ingericht
Een slagvaardig team van ambtenaren, projectleiders en managers werd samengesteld en aangestuurd om uitvoering van de strategie te waarborgen.
Bewonersparticipatie
Adviesgroepen, enquêtes en gespreksavonden werden opgezet om inwoners en bedrijven actief te betrekken bij besluitvorming over windlocaties.
In de Alblasserwaard, in het zuidoosten van Zuid-Holland, is de energietransitie in volle gang. Bedrijven elektrificeren, agrariërs plaatsen zonnepanelen op hun stallen en energiecoöperaties werken aan windparken. De RES-regio Alblasserwaard bestaat uit de gemeenten Molenlanden en Gorinchem, de provincie Zuid-Holland en het waterschap Rivierenland. Geografisch bestaat de regio uit het grote landelijke gebied van Molenlanden, met twintig dorpskernen, en de stad Gorinchem. De rivier de Lek in het noorden en de Boven-Merwede en snelweg A15 in het zuiden begrenzen de waard. De RES-partners hebben samen het bod gedaan om in 2030 1.150 TJ duurzame energie op te wekken door middel van grootschalige zonnedaken en windenergie. Daarnaast wordt gewerkt aan een toekomstbestendig energiesysteem en aan het isoleren en aardgasvrij maken van woningen en bedrijven.
Het vraagt veel politieke besluiten en ambtelijke inzet van de samenwerkende overheden om bovenstaande ambities te realiseren. Omdat er tussen de RES-partners veel afhankelijkheden bestaan, is dat een complex proces. Op onderdelen miste de organisatie van de RES Alblasserwaard nog passende strategieën, uitvoeringsplannen en executiekracht. Ook een duidelijke governance- en organisatiestructuur voor de regionale samenwerking moest worden opgebouwd en beheerd. Op het gebied van communicatie en maatschappelijke participatie was veel werk te verrichten om het maatschappelijke bewustzijn over de energietransitie te verhogen.
Combinatie van kennis en management
De coördinatie van RES Alblasserwaard vraagt enerzijds om de inbreng van kennis – van de energietransitie en van regionale samenwerking – en anderzijds om effectief team- en procesmanagement, met een dosis politiek-bestuurlijke sensitiviteit. In afstemming met het RES-team en de betrokken overheidsbestuurders formuleerde de adviseur van TwynstraGudde strategieën en aanpakken voor de verschillende pijlers in de Regionale Energiestrategie.
Regionale samenwerking stond in alle aanpakken centraal. Arjan Raatgever nam het voortouw bij het samenstellen en aansturen van een slagvaardig RES-team dat verantwoordelijk is voor de inrichting en uitvoering van de energiestrategie. Dit team bestaat uit een combinatie van ambtenaren van de betrokken overheden, diverse ingehuurde sectorale projectleiders, een secretaris en een omgevingsmanager. Daarnaast zorgden we voor soepele samenwerking met andere partijen, zoals regionale bedrijven en maatschappelijke organisaties, het Nationaal Programma RES en het Ministerie van Klimaat en Groene Groei (voorheen Economische Zaken en Klimaat).
Interventie: raden samen besluiten laten nemen
Besluitvorming in RES-regio’s is vaak complex, omdat de regio geen overheidslaag is in ‘het huis van Thorbecke’ dat we in Nederland kennen. Om op te treden in regionale opgaves moeten gemeenten, provincies en waterschappen in afstemming met elkaar zelfstandig politieke besluiten nemen om daarmee samen regionale doelen te kunnen bereiken. Randvoorwaarden van de rijksoverheid zijn daarbij vaak van grote invloed.
In de startperiode van de RES namen de gemeenteraden van Gorinchem en Molenlanden echter afwijkende besluiten over de plaatsing van windturbines in de regio. Daardoor ontstonden frustraties die niet bevorderlijk waren voor de regionale samenwerking en het halen van de gezamenlijke RES-doelen. Dat gold met name voor de realisatie van extra windenergie. In overleg met het RES-team en de gemeenteraden kozen we voor een vernieuwende aanpak: we nodigden de gemeenteraden uit om "gezamenlijk" te vergaderen om nieuwe windlocaties in de regio te vinden.
Concreet hield dat in dat zij hun eigen vergaderingen organiseerden, zoals wettelijk vereist, maar wel tegelijk, op dezelfde plek en voorzien van gelijkluidende regionale raadsvoorstellen. Zo konden de twee raden argumenten uitwisselen en naar elkaar luisteren, maar toch zelfstandig beslissingen nemen. De constructie is gedurende anderhalf jaar ingezet, bij meerdere opeenvolgende besluitvormingsronden. Het zorgde voor groter wederzijds begrip tussen de betrokken raden en leidde tot beter geïnformeerde besluitvorming. Uiteindelijk werd één van de twee voorgestelde nieuwe windlocaties door beide raden vastgesteld. De komende periode staat provinciale besluitvorming over de windopgave centraal en wordt wellicht nog een locatie toegevoegd.
Intensieve bewonersparticipatie
Ter ondersteuning van het besluitvormingsproces over de nieuwe windlocaties, nam Arjan het voortouw in de inrichting van een intensief communicatie- en participatieproces. Doel was om inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties bij de regionale windopgave te betrekken. We vroegen directe omwonenden van beoogde locaties om zich te verenigen tot bewonersadviesgroepen en organiseerden diverse gespreksavonden voor hen. We hielden uitgebreide enquêtes onder inwoners en grondeigenaren. Verder onderhielden we intensief contact met bedrijven, energiecoöperaties en andere maatschappelijke organisaties om hun input optimaal in de besluitvorming te kunnen meenemen.
Waarom TwynstraGudde?
TwynstraGudde is gespecialiseerd in het coördineren van (regionale) samenwerkingen tussen verschillende partijen. We combineren onze kennis van management met een innovatieve kijk op het bestuurlijk proces. Die frisse blik biedt nieuwe mogelijkheden om de dialoog aan te gaan. Bovendien is de energietransitie een van onze focusgebieden en hebben we ervaring met Regionale Energiestrategieën. Daardoor hebben onze adviseurs de kennis in huis om de uitvoering van een RES in goede banen leiden.
