Om ontwikkelingen in goede banen te leiden, perspectief te bieden en een aantrekkelijk landelijk gebied te realiseren, is het van belang dat gemeenten een integraal programma voor het landelijk gebied ontwikkelen. Een programma dat gemeentelijke ambities verbindt met provinciale en nationale opgaven op het gebied van stikstof, water, natuur en leefomgeving. Dit is precies wat de gemeente Wierden heeft gedaan. Ze werkte samen met het Kadaster voor grondposities, DLV-advies voor agrarische verdienmodellen en meststromen en Eeckhof voor keukentafelgesprekken. TwynstraGudde zorgde voor de modellering en de financiële onderbouwing. De gemeente en boerencoöperatie CATB Wierden (Coöperatie van Agrarisch Terreinbeheerders Wierden) organiseerden het proces en leverden eveneens input.
Losse maatregelen, zonder integraal plan
Onze aanpak lijkt sterk op hoe een gebiedsontwikkelaar een woningbouwlocatie of industrieterrein onderbouwt. Het buitengebied is een landschap met een verscheidenheid aan functies. Agrarisch gebruik, recreatie, water, zonnepanelen, wegen en verspreid liggende woningen. Ook zijn er opgaven rondom spuitzonering, droogte, natuur, klimaatadaptatie en waterwinning. Daarvoor worden veelal losse maatregelen genomen, zonder integraal plan. In onze aanpak koppelen we ruimtelijke plannen aan financiële stromen, investeringen en opbrengsten. Zo ontstaat een helder en integraal beeld. Het model gebruiken we al langer voor reguliere gebiedsontwikkelingen, maar voor het buitengebied is dit een nieuwe aanpak.
Concrete cijfers en kaarten
Meerdere partijen kunnen een gebiedsplan maken, maar wij maken de financiële consequenties op zowel bedrijfs- als gebiedsniveau inzichtelijk. Op gebiedsniveau is dat nodig om de haalbaarheid te bepalen. Op bedrijfsniveau is het nodig om te ontdekken of de markt mee kan en gaat bewegen naar het gewenste doel. Wij kijken, samen met anderen, naar alle elementen die het buitengebied vormen en vertalen die naar concrete cijfers en kaarten. Denk aan de wens om gezinsbedrijven te continueren, het landschap te versterken en het groenblauwe netwerk uit te breiden met natuurlijke elementen als houtwallen, heggen, sloten, poelen en beken. Onze intentie is die doelen voor een belangrijk deel te financieren - en te bereiken - vanuit gebiedsontwikkeling.
Vertrouwen
Cruciaal hiervoor is een groot onderling vertrouwen. Dat bestond gelukkig al tussen de gemeente Wierden en de CATB Wierden, omdat ze al langer samenwerken. Eerst hebben we de doelen voor het gebied geformuleerd, samen met de gemeente Wierden en de CATB Wierden. Daarna hebben we de kaarten geanonimiseerd, waardoor we over het ruimtegebruik konden praten zonder over iemands erf of perceel te tekenen. Ook hebben we het ruimtegebruik verdeeld per ha. Denk bijvoorbeeld aan blijvend of tijdelijk grasland, akkerbouwgrond, natuurgebied of bebouwing. Een combinatie van bouwstenen vormt vervolgens een standaardbedrijf. De in Wierden meest voorkomende agrarische bedrijven zijn zo zichtbaar gemaakt.
Financieel model
Met onze aanpak kunnen we alle losse opgaven op gebiedsniveau integraal bekijken, terwijl het verdienmodel van de agrarische bedrijven de drijvende kracht achter de beoogde gebiedsverandering blijft. Daardoor is duidelijk wat de kosten en opbrengsten zijn op bedrijfsniveau. Zo kunnen we ze eerlijk verdelen tussen alle betrokkenen, publiek en privaat, en gebiedsdoelen realiseren. Zo’n cijfermatige onderbouwing draagt extra bij aan het vertrouwen en voorkomt dat een beleid ontstaat met een ongedekte cheque. Op die manier kan je forse stappen voorwaarts zetten en met elkaar een doorbraak forceren. Samengevat combineren we de kracht van investeringen uit de markt met de kwaliteit van publieke besluitvorming. De volgende stap is een ontwikkelstrategie opzetten en die borgen via een uitvoeringsorganisatie.
