Om transities een stap verder te brengen worden vaak pilots opgezet. Alleen: waar ‘klassieke’ innovatie-pilots gericht zijn op het testen van een oplossing voor een helder gedefinieerd probleem, ligt dat bij transitie-pilots een stuk complexer. Transitie-pilots beperken zich vaak niet tot één organisatie, maar hebben vele verschillende betrokken partijen. Deze pilots zijn explorerend, gericht op de langere termijn en de uitkomsten kunnen onvoorspelbaar zijn. Het moet anders, maar hoe? Vaak is er eerder sprake van tussenuitkomsten, dan van definitieve uitkomsten.
Dit alles brengt uitdagingen met zich mee, ook voor de manier waarop je de resultaten van dit type pilots kunt meten. Want waar klassieke monitoring ervan uitgaat dat je de gewenste resultaten en effecten kunt vatten in een set meetbare indicatoren, is dit nou precies níet goed mogelijk bij transitie-pilots. Het doel is immers niet om een vooraf gedefinieerd resultaat te behalen. Maar juist om te leren wat wel en wat niet werkt, om zo stapje voor stapje verder te komen. Hoe monitor je dan wel?
Het monitoringsdilemma in de praktijk
Bij het Programma Aardgasvrije Wijken deed zich deze uitdaging in de praktijk voor. Dit programma is opgezet om via pilots (proeftuinen) te leren hoe wijken de overstap kunnen maken van gas naar een duurzame energievoorziening. Al snel na de start van het programma ontstond de behoefte aan een monitor. Hier was binnen het programma zelf behoefte aan, onder meer om zicht te houden op de leerervaringen binnen de proeftuinen.
Ook speelde dat een aantal politieke partijen kritisch was, en zicht wilde houden op de aantallen aardgasvrij gemaakte woningen. Het gevaar lag op de loer dat het programma op aantallen zou worden afgerekend. Dit maakte het extra belangrijk om haar bijdrage op een passende manier zichtbaar te maken voor de buitenwereld. Maar hoe monitor je de voortgang van een leerproces? Ook nog eens een leerproces gericht op iets ingewikkelds als een systeemverandering - waarbij de weg ernaartoe op voorhand niet duidelijk is?
Gehele artikel lezen?
Download het gehele artikel hieronder.
