De energietransitie is in de fase van uitvoering. Voor gemeenten breekt daarmee een nieuwe tijd aan. Met de regionale energiestrategie (RES), de transitievisie warmte (TVW) en het regionale mobiliteitsprogramma (RMP) zijn de piketpaaltjes geslagen. Nu worden mensen geworven en concrete maatregelen gekozen. De schop gaat de grond in en er moet voortgang worden geboekt. De vraag waar gemeenten nu voor staan, is: hoe breng je de energietransitie van plan naar uitvoering?
Bekijk de impact voor het ministerie van Infra
De waterschapsverkiezingen liggen alweer bijna drie maanden achter ons. De nieuwe algemene besturen (AB) zijn geïnstalleerd, de dagelijks besturen (DB) worden geformeerd en zijn in een aantal waterschappen al gestart. Dit is de periode waarin nieuwe politieke ambities worden gevormd en er een andere bestuurlijke dynamiek ontstaat. Alle reden om als waterschap stil te staan bij het bestuurlijk samenspel en de wijze waarop dit georganiseerd is. Dat vond ook het waterschap waar wij aan de slag gaan met een advies over bestuurs- en directieondersteuning. Lees wat wij voor dit waterschap doen en ook voor jouw waterschap kunnen doen.
Bekijk de impact voor gemeente Amsterdam
De gemeente Den Haag brengt innovatieve bedrijvigheid, zorgverleners, onderwijs en andere partijen bij elkaar. In samenwerking komen nieuwe producten en diensten en innovatieve vormen van dagelijkse zorgverlening tot stand. Meer inwoners van de stad kunnen daardoor in de toekomst rekenen op zorg, meer ondernemers beginnen in deze sector met een bedrijf en er wordt gewerkt aan een grotere verscheidenheid aan banen. Drie gemeentelijke diensten trekken het programma. Sandra van de Waart (teammanager bij de afdeling Economie) heeft Nathal van Rijn (TwynstraGudde Interim Management) aangesteld als kwartiermaker Zorginnovatie.
Impact via tijdelijke kwartiermaker
Het moet allemaal frisser, bruisender en groener. De binnenstad van Terneuzen moet zichzelf de komende jaren opnieuw uitvinden. Het Totaalplan Binnenstad Terneuzen is de allesomvattende toekomstvisie, waarin staat beschreven hoe de vernieuwing en ontwikkeling van de binnenstad vorm kan krijgen. TwynstraGudde is gevraagd om uitvoering te geven aan het Totaalplan door de rol van kwartiermaker te vervullen.
Impact via allesomvattende toekomstvisie
De energietransitie is in de fase van uitvoering. Voor gemeenten breekt daarmee een nieuwe tijd aan. Met de regionale energiestrategie (RES), de transitievisie warmte (TVW) en het regionale mobiliteitsprogramma (RMP) zijn de piketpaaltjes geslagen. Nu worden mensen geworven en concrete maatregelen gekozen. De schop gaat de grond in en er moet voortgang worden geboekt. De vraag waar gemeenten nu voor staan, is: hoe breng je de energietransitie van plan naar uitvoering?
Lees verder
De waterschapsverkiezingen liggen alweer bijna drie maanden achter ons. De nieuwe algemene besturen (AB) zijn geïnstalleerd, de dagelijks besturen (DB) worden geformeerd en zijn in een aantal waterschappen al gestart. Dit is de periode waarin nieuwe politieke ambities worden gevormd en er een andere bestuurlijke dynamiek ontstaat. Alle reden om als waterschap stil te staan bij het bestuurlijk samenspel en de wijze waarop dit georganiseerd is. Dat vond ook het waterschap waar wij aan de slag gaan met een advies over bestuurs- en directieondersteuning. Lees wat wij voor dit waterschap doen en ook voor jouw waterschap kunnen doen.
Lees verder
Jasper Oudshoorn, Adviseur Zorg
De gemeente Den Haag brengt innovatieve bedrijvigheid, zorgverleners, onderwijs en andere partijen bij elkaar. In samenwerking komen nieuwe producten en diensten en innovatieve vormen van dagelijkse zorgverlening tot stand. Meer inwoners van de stad kunnen daardoor in de toekomst rekenen op zorg, meer ondernemers beginnen in deze sector met een bedrijf en er wordt gewerkt aan een grotere verscheidenheid aan banen. Drie gemeentelijke diensten trekken het programma. Sandra van de Waart (teammanager bij de afdeling Economie) heeft Nathal van Rijn (TwynstraGudde Interim Management) aangesteld als kwartiermaker Zorginnovatie.
Lees meer over deze opdracht
Het stationskwartier moet dé bruisende ontmoetingsplek worden van Helmond en de rest van de regio. Een vitaal gebied waar het goed wonen, werken en vertoeven is. Het station zelf is al in een nieuw jasje gestoken. De ontwikkeling van het gebied eromheen is de volgende stap. Een gebiedsvisie moest nog worden opgesteld. Parallel aan het opstellen van deze visie is TwynstraGudde gevraagd om de ontwikkelstrategie te maken én de financiële haalbaarheid te bepalen.
Bekijk meer
Het bijzondere in Zundert is dat programmatisch werken niet geleidelijk of naast de lijnorganisatie is geïntroduceerd: van de ene op de andere dag waren er geen clusters, geen afdelingen en geen functies meer. Al het werk is programmatisch opgezet, van beleid tot en met uitvoering, voor een flexibele verbinding tussen bestuur, ambtelijke organisatie, gemeenteraad, inwoners, organisaties, bedrijven en verenigingen. De belangrijkste strategische thema’s bepalen het werk in de programma’s Economie & Innovatie, Omgeving & Maatschappij, Veiligheid en Zorg & Sociaal Domein. In de samenwerking met partners heeft de gemeente verschillende rollen, door afwisselend te sturen, te verbinden en te co-creëren. Ook de medewerkers hebben verschillende rollen en taken die aansluiten bij hun talenten en competenties.
In een netwerkorganisatie is alles met alles verbonden. Een vraagstuk gericht op jeugd heeft bijvoorbeeld betrekking op de programma’s Zorg, Veiligheid en op onderwijs. Daar horen verschillende partijen bij: ouders, scholen, de politie en GGD. Er is een voortdurende wisselwerking. Het is overigens wel raadzaam onderscheid te maken tussen beleidsprogramma’s en uitvoeringsprogramma’s. Een lokale overheid heeft naast ontwikkeltaken nu eenmaal ook wettelijke taken uit te voeren. Deze wettelijke taken vergen andere werkprocessen en ondersteuning van de systemen.
Programmatisch werken vereist dat medewerkers autonoom kunnen werken, zodat iedereen een betrokken bijdrage kan leveren, kan blijven leren en zich verder ontwikkelt. Vanuit het idee van autonomie is programmatisch werken in Zundert ook niet naast de lijn gepositioneerd. De forse ingrepen in de bestaande structuur zorgden ervoor dat iedereen zag dat de verandering echt ging plaatsvinden. En dat die kansen bracht. Kansen voor het bestaansrecht als gemeente, voor rollen en om zelf mee te bouwen aan de nieuwe organisatie. En dit alles vanuit een meritocratische visie: wie het weet mag het zeggen. Door uit te gaan van talenten, door te verbinden op inhoud en door ruimte te creëren voor de verandering, werd zo ook eigenaarschap van de programma’s gestimuleerd.
Niet alleen in de ambtelijke organisatie, ook in het bestuur moest programmatisch werken ‘landen’. In de oude situatie werkten de ambtenaren achter de schermen. Nu kijken ze samen met gemeenteraad en het college van B&W met een andere bril naar de werkelijkheid en naar wat je kunt bereiken. De organisatie beweegt van resultaat gekoppeld aan geld naar (maatschappelijk) rendement. Wat is tot stand gebracht op het gebied van leefbaarheid en veiligheid? Het zorgt ervoor dat het bestuur, de programmamanagers en -coördinatoren, de ambassadeurs en andere medewerkers samen de toekomst bepalen. Doordat de gemeenteraad overal heel vroeg bij betrokken wordt, kan die haar rol als volksvertegenwoordiging nog meer vormgeven. Als dat goed gaat, dan hoeven gemeenteraadsleden zich niet te bemoeien met details. Het frappante is dat gemeenteraadsleden in Zundert elkaar zijn gaan corrigeren, door te zeggen: ‘Daar zijn we niet van, dat is een taak van de ambtenaren’.
Lees ook onze case ‘De Zundertse aanpak: een programmagerichte netwerkgemeente’
In een dergelijk traject heeft alles met alles te maken. Wat je op het ene terrein verandert, betekent iets voor een ander vlak. De insteek van een ander type organisatie betekent een andere structuur, in dit geval het verdwijnen van een managementlaag en overgaan op programmatisch werken. Dat betekent weer iets voor je systemen van mensen beoordelen, de managementstijl (naar dienend leiderschap), de cultuur, maar ook voor het maken van begrotingen.
Bijvoorbeeld door niet meer alles te oormerken, maar adaptief te begroten. Je zet je financiën niet voor vier jaar vast, maar kunt die dynamisch bijstellen aan de steeds verder ontwikkelende programma’s. Daar heb je lenigheid en kwetsbaarheid voor nodig. Zundert heeft bewezen over beide te beschikken.
Een organisatieontwikkeling is nooit klaar. Ook in Zundert blijft het werk in uitvoering. Maar in Zundert past de aanpak bij wat ze willen zijn. Bij minder hiërarchie en maximale vrijheid. Steeds meer gemeenten bewegen zich in de richting van een nétwerkorganisatie, meestal nog heel verkennend. Sommigen doen het vanuit de gedachte: we moeten mee. Anderen hebben er ook nog lol in. Zoals Zundert. En lol is het beste voorbeeldgedrag. Dat maakt de case van Zundert dan ook een inspirerend voorbeeld voor elke gemeente die zich (meer) wil ontwikkelen tot netwerkorganisatie.
Steeds meer gemeenten bewegen zich in de richting van een netwerkorganisatie, meestal nog heel verkennend. Voor deze gemeenten heeft Helmuth Stoop, samen met de gemeente Zundert, een artikel geschreven met tien succesfactoren die je als gemeente in kunt zetten op weg naar een netwerkgemeente.
In de periode tussen 2016-2020 ontwikkelde de Brabantse gemeente Zundert zich van een traditionele overheidsorganisatie naar een moderne netwerkorganisatie. Het boek De Karavaan; op weg naar een moderne overheidsorganisatie vertelt het verhaal van de reis die de gemeente maakte onder leiding van Catharine Verberne (directeur) en Guus Broos (gemeentesecretaris). En met succes: Zundert werd in 2019 genomineerd voor Beste Overheidsorganisatie 2019 van de Vereniging voor Overheidsmanagement (VOM).
Vanuit mijn expertise programmamanagement en fascinatie voor organisatieontwikkeling van lokale overheden, mocht ik een groot deel van die reis mee maken. Ik vulde het praktijkverhaal van Catharine en Guus aan met theoretische perspectieven. Het verhaal is niet om een-op-een te kopiëren, wel om te inspireren.
Alle blogs in deze reeks:
