ANDRÉ SCHAMINÉE Herken je dat je bezig bent met systeemverandering?
HANS VIJLBRIEF Ja en nee. Ja, het is een systeemverandering, maar het is er wel een waarvan ik pas later doorhad dat het een systeemverandering was. Toen ik begin 2022 begon als staatssecretaris, was er enorm veel onrust in Groningen. Mijn voorganger had in zijn laatste week het besluit genomen om de gasproductie te verdubbelen – dat leidde tot veel woede. Er was een subsidieregeling waar te weinig geld voor was gereserveerd. En daarbij was bedacht: we doen wie-het-eerst-komt, wie-het-eerst-maalt, wat tot enorme rijen bij gemeentehuizen leidde. Er werden fakkeltochten gehouden. Toen heb ik wel heel bewust gedacht: ik moet het anders gaan doen.
In die eerste weken ging ik op een zeker moment mee met het steunpunt Mijnschade, Stut-en-Steun. We gingen bij een aantal bewoners op bezoek. Ik realiseerde me: dit moeten we vaker doen want dan weten we wat er speelt. Toen ben ik een spreekuur begonnen. De leidende gedachte was dat ik veel dichter op de mensen moet kruipen om te horen wat het probleem is, ik moet laten zien dat ik echt geïnteresseerd ben. De systemische verandering is dat je gaat praten met de mensen waar het om gaat en je hun verhalen tot je laat doordringen. Daardoor ga je anders naar het probleem kijken en daardoor kom je ook tot andere oplossingen. Deze hele beweging heeft ook bij mijzelf een verandering teweeggebracht: in plaats van een zendende politicus, ben ik een luisterende politicus geworden.
AS Dat was je beweging naar buiten toe. Maar binnen, in de eigen organisatie, had je ook een probleem. Ik heb zelf in een adviescommissie gezeten die vanuit de Rijksuniversiteit Groningen keek naar de rol van bewoners in de hersteloperatie. En wat me onder meer is bijgebleven: de ambtelijke vertegenwoordigers die tussen de mensen en het systeem inzaten, hielden het niet lang vol. Is dat iets waar je ook op hebt ingegrepen?
HV Ja, je zegt het goed. Deze mensen zaten precies op de draaischijf tussen instituties, systeem en bewoners. Ze waren de boksbal. Het moeilijkste was het voor de bewonersbegeleiders vanuit de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) en Instituut Mijnbouw Groningen (IMG). Die kregen echt alle shit over zich heen, maar ze hadden heel weinig macht in de organisatie. Dus wat hebben we gedaan? We hebben het mandaat van die mensen financieel enorm opgetrokken en ik ben met de leiding van NCG en IMG in gesprek gegaan: zorg nou dat die mensen in positie komen, want anders zullen ze telkens binnen een paar maanden vertrekken. Ik heb geprobeerd die mensen belangrijker te maken.
Gehele interview lezen?
Download het gehele interview hieronder.
