De vertaling van deze ambities naar concrete eisen in het programma van eisen blijkt in de praktijk vaak lastig. Wij onderzochten succesfactoren om grip te krijgen op duurzaamheid in programma's van eisen en haalde inzichten op bij verschillende opdrachtgevers en partners.
Duurzaamheid is meer dan energiebesparing
De afgelopen jaren lag in de gebouwde omgeving veel nadruk op energiezuinige gebouwen. De nadruk op energiezuinige gebouwen in de afgelopen jaren is grotendeels te verklaren door de invoering van de BENG-eisen (Bijna EnergieNeutrale Gebouwen) en de wettelijke verplichting tot energielabels. Deze regelgeving heeft organisaties gestimuleerd om hun vastgoed energetisch te verbeteren.
Duurzaamheid is meer dan alleen energie. Het gaat ook om bouwen zonder natuurlijke hulpbronnen uit te putten, weerbaar zijn tegen de gevolgen van klimaatverandering en het versterken van de biodiversiteit. In ons duurzaamheidskompas onderscheiden wij vijf thema's: energie, materiaal, klimaatadaptatie, sociaal en natuurinclusief. Het kompas biedt een kapstok om duurzaamheidsambities concreet te maken en te vertalen in programma's van eisen.
De basis leggen: programmeren met duurzaamheid
De vijf thema's uit het duurzaamheidskompas vormen het vertrekpunt. De kunst is om deze ambities te vertalen naar concrete, functionele eisen in het programma van eisen. Functionele eisen beschrijven wát je wilt bereiken, niet hóe. Zo wordt duurzaamheid concreet en toetsbaar, terwijl de markt de ruimte krijgt om met de beste oplossing te komen.
Door duurzaamheid vanaf het begin integraal mee te nemen in het programma van eisen wordt voorkomen dat er later - vaak duurdere - aanpassingen nodig zijn. Bovendien biedt een integrale benadering koppelkansen om meerdere duurzaamheids- en/of organisatiedoelen tegelijk te bereiken.
Voorbeelden van functionele eisen per thema:
- Energie: Het werkelijk energiegebruik, berekend met de rekenmethode WEii Protocol bedraagt niet meer dan de bovengrens voor de WEii klasse 'Paris Proof'.
- Materiaal: Minimaal 55% bio-based en/of hergebruikte producten voor vloerafwerking.
- Klimaatadaptatie: Het hitte-eilandeffect op de locatie wordt voorkomen door verkoelende oplossingen te kiezen voor materialen aan gebouwen.
- Natuurinclusief: Het ontwerp van gebouw en buitenruimte behoudt en versterkt bestaande natuurwaarden.
- Sociaal: Het gebouw bevat gemeenschappelijke ruimtes die uitnodigen tot interactie en fysieke activiteit.
Succesfactoren uit de praktijk
En hoe pak je duurzaamheid in de praktijk aan? Tijdens een Ronde Tafel gingen we met verschillende opdrachtgevers in gesprek over de vraag hoe zij deze uitdaging aanpakken. Op basis van de gesprekken formuleerden we vier benaderingen om duurzaamheid tot uitvoering te krijgen:
- Verbind duurzaamheid aan organisatiedoelen
Maak duurzaamheid geen losstaand thema, maar verbindt het aan de strategische doelen van de organisatie. Een organisatie die zich richt op het aantrekken van personeel kan bijvoorbeeld inzetten op een gezonde en aantrekkelijke werkomgeving. Hiermee wordt duurzaamheid integraal onderdeel van het ontwerp, in plaats van een losse post die eruit kan worden gehaald. - Standaardiseer duurzaamheidseisen
Voor organisaties met veel bouwprojecten kan het helpen om duurzaamheidseisen in een standaard programma van eisen op te nemen. Formuleer per thema een set basiseisen die voor alle projecten gelden. Dit voorkomt willekeur en maakt duurzaamheid de norm, zodat cherrypicking tussen projecten wordt voorkomen. - Maak het passend en concreet
Programma’s van eisen vertellen een verhaal. Ze maken duurzaamheid niet tot een waslijst van losse eisen, maar tot een samenhangend geheel dat logisch voortkomt uit de identiteit en ambities van de organisatie. Een waterschap dat een nieuw hoofdkantoor bouwt, focust bijvoorbeeld op de thema’s klimaatadaptatie en natuurinclusiviteit. Het gebouw wordt een visitekaartje waar het waterschap voor staat. - Investeer in draagvlak
Om duurzaamheidsambities te realiseren, zijn niet alleen harde eisen nodig, maar ook betrokkenheid, eigenaarschap en draagvlak binnen de organisatie. Ambities verankeren in de organisatie vraagt tijd en aandacht. Samenwerken en draagvlak creëren bij de projectorganisatie is essentieel. De rol van een ambassadeur kan daarbij helpend zijn: iemand die het verhaal kan vertellen met bevlogenheid en passie en kan schakelen tussen verschillende organisatielagen.
TwynstraGudde heeft ruime ervaring met het begeleiden van publieke opdrachtgevers bij complexe (ver)nieuwbouwprojecten. Wij ondersteunen organisaties bij: het opstellen van programma’s van eisen waarin duurzaamheid een integraal onderdeel is, het begeleiden verduurzamingsprojecten en het realiseren van toekomstbestendige huisvesting. Wilt u aan de slag? Neem contact met ons op.
