Provincies zetten zich samen met andere partijen in voor de realisatie van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). Het doel is om structurele oplossingen te vinden voor uitdagingen zoals stikstof, waterkwaliteit en klimaat. De uitvoering van het NPLG kan mogelijk grote effecten hebben op de leefbaarheid in het landelijk gebied. Daarom klinkt steeds luider het signaal bij provincies dat de leefbaarheid geborgd moet worden.
Vraag aan individuen wat hun leven leefbaar maakt en je krijgt concrete en heldere antwoorden, zoals gezondheid en familie. In de politiek is het daarentegen een complex begrip. Leefbaarheid is een veelzijdige term en bestuurders hanteren niet één expliciete definitie. Het Interprovinciaal Overleg merkte dat miscommunicatie op de loer lag en miste een gezamenlijk beeld en begrippenkader. Bestuurders wilden bovendien graag weten hoe ze zich proactief kunnen inzetten voor de leefbaarheid van het landelijk gebied.
Grondige analyse en veldonderzoek
TwynstraGudde werkte in samenspraak met het IPO stapsgewijs toe naar een beter bestuurlijk begrippenkader van leefbaarheid. We maakten inventarisaties van wetenschappelijk onderzoek naar leefbaarheid en van de twaalf gebiedsprogramma’s. Daarnaast voerden we veldonderzoek uit om te verhelderen wat werknemers van de provincie en inwoners van het gebied zelf verstaan onder leefbaarheid. Deze analyse vertaalden we naar modellen die structuur kunnen aanbrengen in het provinciale bestuurlijke gesprek.
Meetbare en gevoelsmatige aspecten
Ons eerste doel was om het begrip leefbaarheid te duiden. Uit onze analyse blijkt dat drie invalshoeken je blik op leefbaarheid bepalen: je ervaring als mens, je politieke overtuiging en wat je meekrijgt uit de wetenschap. Leefbaarheid is dus een veelomvattend begrip, dat verder reikt dan alleen het Nationaal Programma Landelijk Gebied. Het bevat meetbare zaken, zoals wonen, natuurdoeltypes en recreatie, en gevoelsmatige zaken, zoals verbinding, betrokkenheid en landschapsbeleving.
Een gespreksagenda opstellen
Ons tweede doel was om de rol van de provincie te concretiseren en een gespreksagenda op te stellen voor de provinciale inzet op leefbaarheid. Dat bereikten we door zowel de fysieke als de gevoelsmatige aspecten van leefbaarheid te analyseren.
Uit onze analyse blijkt dat er in discussies over leefbaarheid een contrast bestaat tussen deze twee aspecten. Meetbare NPLG-doelen, zoals verbetering van de waterkwaliteit, vertalen zich niet altijd in een betere subjectieve beleving van de natuur. De NPLG-doelen zijn bovendien niet direct een antwoord op de negatieve sentimenten van inwoners. Zij hebben in eerste instantie behoefte aan zekerheid over de toekomst en vertrouwen in de overheid, en zoeken oplossingen in een beter verdienvermogen.
Resultaat: vijf ontwikkelpunten
Provincies kunnen de kloof tussen de fysieke NPLG-doelen en de subjectieve beleving van leefbaarheid op verschillende manieren overbruggen. De provincie kan bijvoorbeeld het gesprek aangaan met mensen die afhankelijk zijn van het landelijk gebied om hen beter te laten profiteren van de fysieke verbeteringen. Ook kunnen ze draagvlak creëren voor het NPLG en verduidelijken hoe het plan een kans is om te investeren.
In totaal formuleerden we vijf ontwikkelpunten om de leefbaarheid in het landelijk gebied te verbeteren. Onze aanpak resulteerde dus niet alleen in constructieve gesprekken over leefbaarheid, maar ook in concrete handvatten voor de inzet van provincies. De volgende stap is om deze inzichten om te zetten naar bestuurlijke actie.
Waarom TwynstraGudde?
Onze adviseurs scheppen orde in complexe vraagstukken en beschikken over zowel analysecapaciteiten, als over creativiteit. Dat zorgt voor originele inzichten die het bestuurlijk gesprek verder helpen. Bovendien hebben we veel ervaring met opdrachten in het landelijk gebied. We werken aan een scala aan onderwerpen, van landbouw tot klimaat. Omdat leefbaarheid zo’n veelzijdig onderwerp is, is die brede kennis een groot voordeel.
'TwynstraGudde heeft de verschillende perspectieven op leefbaarheid op een originele en duidelijke manier beschreven in een gespreksmodel. Hiermee konden wij een veel constructiever gesprek voeren met ambtenaren en bestuurders over leefbaarheid,' Petra van der Werf, opdrachtgever namens het IPO.
