De energietransitie is in de fase van uitvoering. Voor gemeenten breekt daarmee een nieuwe tijd aan. Met de regionale energiestrategie (RES), de transitievisie warmte (TVW) en het regionale mobiliteitsprogramma (RMP) zijn de piketpaaltjes geslagen. Nu worden mensen geworven en concrete maatregelen gekozen. De schop gaat de grond in en er moet voortgang worden geboekt. De vraag waar gemeenten nu voor staan, is: hoe breng je de energietransitie van plan naar uitvoering?
Bekijk de impact voor het ministerie van Infra
De waterschapsverkiezingen liggen alweer bijna drie maanden achter ons. De nieuwe algemene besturen (AB) zijn geïnstalleerd, de dagelijks besturen (DB) worden geformeerd en zijn in een aantal waterschappen al gestart. Dit is de periode waarin nieuwe politieke ambities worden gevormd en er een andere bestuurlijke dynamiek ontstaat. Alle reden om als waterschap stil te staan bij het bestuurlijk samenspel en de wijze waarop dit georganiseerd is. Dat vond ook het waterschap waar wij aan de slag gaan met een advies over bestuurs- en directieondersteuning. Lees wat wij voor dit waterschap doen en ook voor jouw waterschap kunnen doen.
Bekijk de impact voor gemeente Amsterdam
De gemeente Den Haag brengt innovatieve bedrijvigheid, zorgverleners, onderwijs en andere partijen bij elkaar. In samenwerking komen nieuwe producten en diensten en innovatieve vormen van dagelijkse zorgverlening tot stand. Meer inwoners van de stad kunnen daardoor in de toekomst rekenen op zorg, meer ondernemers beginnen in deze sector met een bedrijf en er wordt gewerkt aan een grotere verscheidenheid aan banen. Drie gemeentelijke diensten trekken het programma. Sandra van de Waart (teammanager bij de afdeling Economie) heeft Nathal van Rijn (TwynstraGudde Interim Management) aangesteld als kwartiermaker Zorginnovatie.
Impact via tijdelijke kwartiermaker
Het moet allemaal frisser, bruisender en groener. De binnenstad van Terneuzen moet zichzelf de komende jaren opnieuw uitvinden. Het Totaalplan Binnenstad Terneuzen is de allesomvattende toekomstvisie, waarin staat beschreven hoe de vernieuwing en ontwikkeling van de binnenstad vorm kan krijgen. TwynstraGudde is gevraagd om uitvoering te geven aan het Totaalplan door de rol van kwartiermaker te vervullen.
Impact via allesomvattende toekomstvisie
De energietransitie is in de fase van uitvoering. Voor gemeenten breekt daarmee een nieuwe tijd aan. Met de regionale energiestrategie (RES), de transitievisie warmte (TVW) en het regionale mobiliteitsprogramma (RMP) zijn de piketpaaltjes geslagen. Nu worden mensen geworven en concrete maatregelen gekozen. De schop gaat de grond in en er moet voortgang worden geboekt. De vraag waar gemeenten nu voor staan, is: hoe breng je de energietransitie van plan naar uitvoering?
Lees verder
De waterschapsverkiezingen liggen alweer bijna drie maanden achter ons. De nieuwe algemene besturen (AB) zijn geïnstalleerd, de dagelijks besturen (DB) worden geformeerd en zijn in een aantal waterschappen al gestart. Dit is de periode waarin nieuwe politieke ambities worden gevormd en er een andere bestuurlijke dynamiek ontstaat. Alle reden om als waterschap stil te staan bij het bestuurlijk samenspel en de wijze waarop dit georganiseerd is. Dat vond ook het waterschap waar wij aan de slag gaan met een advies over bestuurs- en directieondersteuning. Lees wat wij voor dit waterschap doen en ook voor jouw waterschap kunnen doen.
Lees verder
Jasper Oudshoorn, Adviseur Zorg
De gemeente Den Haag brengt innovatieve bedrijvigheid, zorgverleners, onderwijs en andere partijen bij elkaar. In samenwerking komen nieuwe producten en diensten en innovatieve vormen van dagelijkse zorgverlening tot stand. Meer inwoners van de stad kunnen daardoor in de toekomst rekenen op zorg, meer ondernemers beginnen in deze sector met een bedrijf en er wordt gewerkt aan een grotere verscheidenheid aan banen. Drie gemeentelijke diensten trekken het programma. Sandra van de Waart (teammanager bij de afdeling Economie) heeft Nathal van Rijn (TwynstraGudde Interim Management) aangesteld als kwartiermaker Zorginnovatie.
Lees meer over deze opdracht
Het stationskwartier moet dé bruisende ontmoetingsplek worden van Helmond en de rest van de regio. Een vitaal gebied waar het goed wonen, werken en vertoeven is. Het station zelf is al in een nieuw jasje gestoken. De ontwikkeling van het gebied eromheen is de volgende stap. Een gebiedsvisie moest nog worden opgesteld. Parallel aan het opstellen van deze visie is TwynstraGudde gevraagd om de ontwikkelstrategie te maken én de financiële haalbaarheid te bepalen.
Bekijk meer
Wij gingen met Fenna en Eline in gesprek over de vraag: hoe geef je een samenwerking goed juridisch vorm?
'Aan het begin van het marktwerkingstijdperk was het vertrekpunt dat fusies leiden tot synergie- en onderhandelvoordelen. Dat was dus dé trend. Veel zorgpartijen fuseerden, vanuit de insteek samen efficiënter te kunnen opereren. Ook vanuit de toezichthouders, zoals de ACM, werd het perspectief gehanteerd dat samenwerken tussen concurrenten veelal niet kon, waardoor fuseren als enige optie werd gezien. Inmiddels hebben we geleerd dat dit lang niet altijd effectief is.
We merken momenteel echt een kentering in het denken over samenwerken, zowel bij zorgaanbieders en brancheorganisaties als in de politiek. Als de samenwerking voordelen oplevert voor de patiënt, moet het kunnen. De visie op samenwerken verandert, zoals ook blijkt uit publicaties van de ACM. Zorgaanbieders zien daardoor steeds meer ruimte om de samenwerking zo vorm te geven dat deze echt recht doet aan het inhoudelijke doel van de samenwerking. Tegelijkertijd is het denken over fuseren ook veranderd. Denk bijvoorbeeld aan het voorstel van minister de Jonge om in bepaalde deelsectoren fusies van zorgpartijen met een (te) groot marktaandeel verder aan banden te leggen. Begrijpelijk dus, dat partijen steeds vaker kijken naar andere manieren van samenwerken. De grootste trend die wij zien is samenwerken met behulp van maatwerkcontracten: een minimale juridische vorm met behoud van een grote mate van zelfstandigheid van de samenwerkende partijen.'
'Wij zien over het algemeen vier soorten samenwerkingen, waarbij veel op basis van een contract wordt gewerkt.
Ten eerste is er de inhoudelijke samenwerking op expertise. Een voorbeeld uit onze praktijk is de samenwerking tussen een GGZ-instelling en een revalidatiezorginstelling. Een psychiater vanuit de GGZ-instelling wordt gedetacheerd en er wordt gewerkt met multidisciplinaire teams. Het doel van dit type samenwerking is zorgen dat je de juiste expertise handig kunt inzetten, zonder het altijd zelf in huis te halen.
De tweede vorm is innovatie gedreven samenwerking. Deze samenwerking gaat verder dan een klant-leveranciersrelatie. Organisaties willen echt samen wat neerzetten. Denk bijvoorbeeld aan projecten rondom artificial intelligence (AI). Op het gebied van AI is momenteel veel gaande. Een intensieve samenwerking tussen een ziekenhuis en een AI-leverancier en inzet van AI kan voor patiënten hele relevante innovaties opleveren. 
Daarnaast zijn er regionale samenwerkingsvormen. Dit zijn de samenwerkingen gebaseerd op een integrale regionale visie. Dat kan rondom een doelgroep zijn, zoals kwetsbare ouderen, maar ook rondom het coördineren van de zorg in bijvoorbeeld de ANW-uren bij zorgcoördinatieprojecten. 
Tot slot, en dat is eigenlijk een vreemde eend in de bijt, zien we regelmatig ‘gedwongen’ samenwerking op initiatief van de zorgverzekeraar. Bijvoorbeeld omdat zorgverzekeraars voornemens zijn om maar één partij in de regio te contracteren. Die partij is dan verantwoordelijk voor de gehele zorg op het in te kopen vlak en zij moeten dan vaak wel werken met onderaannemers of via een samenwerkingsverband zoals een consortium. Dit zien wij nu bijvoorbeeld veel terug in de medische diagnostiek.'
'Wij zien steeds vaker dat je alleen op basis van contracten al ver komt. Het oprichten van een nieuwe BV, coöperatie of maatschap, is echt niet altijd nodig.
Wij pleiten ervoor om constructies zo eenvoudig en effectief mogelijk te houden. Bij fusies en overnames komt veel kijken, denk dan met name aan de culturele verschillen en de impact op de authenticiteit van organisaties. Ook het oprichten van een nieuwe gezamenlijke entiteit, vraagt veel aandacht, aansturing en management. Samenwerkingspartijen vergeten dat nog weleens. Als je bij een nieuwe samenwerking volledig denkt vanuit patiëntperspectief in plaats van de ambitie om te groeien, kom je vaak bij een ander construct uit. In de praktijk zien we dat een samenwerking vaak begint op basis van goed vertrouwen. Pas als er structureel mensen of middelen worden ingezet, volgt pas een samenwerkingsovereenkomst. In deze context zien wij ook dat de ACM zorgaanbieders ruimte en richting geeft over wat kan en mag in het kader van de beleidsregel Juiste Zorg Op de Juiste Plek.'
'De vragen worden interessanter! Waar fusies vanuit juridisch oogpunt steeds langs dezelfde lijnen lopen, vragen samenwerkingen meer creativiteit. We kijken nu steeds meer naar wat past bij de organisaties die de samenwerking aan gaan en vormen daar een passend construct voor. Vorm volgt steeds nadrukkelijker de inhoud.
Wij doorgronden eerst waarom de partijen de samenwerking aan willen gaan, wie welke rol daarin heeft, hoe je personeel wilt inzetten, of en op welke manier je patiëntgegevens wilt delen. Kortom, we willen weten wat het doel is van de samenwerking. Daarna gaan we pas aan de slag met het uitdenken van een passend juridisch kader.'
'Wij zien dat succesvolle samenwerkingen vaak een aantal processtappen hebben doorlopen. Dat proces start met de spreekwoordelijke kopjes koffie drinken. Partijen weten dan op inhoud goed waar ze naartoe willen met elkaar. Ook hebben partijen dan al een goede relatie opgebouwd, waardoor zij samen tegenslagen op kunnen vangen. Vervolgens is het belangrijk na te denken welke mensen partijen moeten betrekken in het proces. Denk aan toezichthouders, bestuurders, medezeggenschapsorganen en patiëntenorganisaties en anderen.
Het allerbelangrijkste blijft wat ons betreft om niet te snel over te willen gaan naar een contract. Pas als de eerdere twee stappen compleet doorlopen en duidelijk zijn, is het vervolg om een contract in elkaar te zetten. Je hoeft echt niet alles tot in detail uitgewerkt te hebben, zolang je de kern maar goed hebt doordacht en afgesproken. Zorg er vooral voor dat je samen regelmatig evalueert en daar vaste aanspreekpunten voor hebt. Leg vast welke onderwerpen in de evaluatie worden betrokken en wat je doet met de uitkomsten.'
'Creëer draagvlak en zorg dat alle betrokkenen de waarom-vraag scherp hebben. Betrek daarbij, informeel en vanaf het begin, je interne stakeholders goed. Denk dan aan de ondernemingsraad, de cliëntraad en natuurlijk de toezichthouders. Het is ook raadzaam om externe stakeholders zoals de zorgverzekeraar, het zorgkantoor en de gemeente al in een vroeg stadium informeel te informeren en met hen over de meerwaarde van de samenwerking in gesprek te gaan. Eventuele adviestrajecten verlopen dan later soepeler.
Wij adviseren daarnaast ook om privacy en mededinging vanaf het begin op de agenda zetten. Hoewel er veel aandacht is voor privacy in de zorg, kent privacy veel deelonderwerpen en kost het veel nadenkwerk om alles te doorgronden. Bovendien, als het mis gaat, gaat het echt mis. Partijen kunnen daardoor extra voorzichtig zijn in het delen van data. Op gebied van mededinging merken wij dat de ACM steeds vaker in een vroeger stadium wil meedenken en dan ook actief aan kan geven wat de mogelijkheden en onmogelijkheden zijn op het gebied van de mededinging.
Tot slot en misschien wel de belangrijkste tip: durf in samenwerking ook echt 'nee' te zeggen! Bekijk de samenwerking vanuit het eigen grotere plaatje. Draagt de samenwerking bij tot het verwezenlijken van de missie en betere zorg? Zo nee, begin er niet aan. Ook gedurende het proces blijft 'nee' zeggen wat ons betreft een optie. Veel voorgenomen samenwerkingen lopen pas stuk op het einde van het traject als het puntje bij paaltje komt, maar vaak is het onderbuikgevoel dan al langer aanwezig. Luister daar naar en praat erover. Dat getuigt van bestuurlijke kracht en visie!'
Alle tien interviews met diverse bestuurders en beleidmakers vind je gebundeld terug in ons Samenwerkingsmagazine.
Wil je verder van gedachte wisselen over samenwerken in de zorg? We praten er met plezier een half uurtje met je over in een eerste digitale kennismaking.
