In ons vorige blog concludeerden we dat een traditionele projectmatige aanpak met een focus op beheersen van tijd, geld en kwaliteit niet langer voldoende is, voor projecten in het ruimtelijk domein met een integrale benadering. Een projectmanager moet ook kunnen laveren en sturen op de meerwaarde voor de omgeving. Hoe zorg je ervoor dat je een balans vindt tussen een stabiele scope en wendbaar kan reageren op externe ontwikkelingen en behoeften van buitenaf?
Toegevoegd door Tim Brockhoff op 23 februari 2023
Een project is geen project zonder een duidelijke opdracht, met een projectresultaat en afgebakende scope. De projectscope in het fysieke domein definieert de fysieke grenzen van een project en beschrijft wat wel en niet tot het project behoort. Jouw projectscope vormt de basis voor alle activiteiten die binnen het project plaatsvinden en is bepalend voor randvoorwaarden als tijd, geld en kwaliteit. Goed scopemanagement is in onze ervaring bepalend voor het succes van het project. In de theorie over projectmanagement is een project succesvol als het wordt gerealiseerd binnen budget, planning en conform afgesproken eisen. Andere succescriteria zijn in hoeverre het project voldoet aan de verwachtingen van de (eind)gebruiker en of er draagvlak is voor het project. En misschien nog wel het belangrijkste: de mate waarin het project ons voorbereidt op de toekomst. Zeker in het fysieke domein wil je namelijk een toekomstbestendig resultaat realiseren. Want een nieuwe brug, tramlijn of fietspad heb je niet zomaar aangelegd. Des te belangrijker dat de meerwaarde er ook nog is over 20 of 30 jaar.
Wat goed scopemanagement naar onze ervaring ingewikkeld kan maken, is allereerst de vraag van opdrachtgevers om met je project aan diverse integrale doelstellingen te voldoen. Met de uitbreiding van een provinciale weg moet je niet enkel de doorstroming verbeteren maar ook bijdragen aan, soms vaag geformuleerde, doelstellingen op het gebied van energie, klimaat en duurzaamheid. Bij een woningbouwproject spelen naast de daadwerkelijke aanleg van woningen en goede ontsluiting van de wijk, ook thema’s als sociale en fysieke veiligheid, gezondheid, leefkwaliteit en waterkwaliteit een belangrijke rol. Alles lijkt aan alles te zijn verbonden. Daarnaast zien we dat stakeholders steeds eerder worden betrokken bij projecten en mondiger worden. Op basis van een participatietraject worden eerder mogelijkheden gesignaleerd om koppelkansen in jouw project onder te brengen (die vaak zouden moeten bijdragen aan de eerder genoemde integrale doelstellingen).
Meer integrale doelstellingen en steeds mondigere stakeholders kunnen zeker bijdragen aan een projectresultaat met de grootste gebruiks- en toekomstwaarde, maar maken de uitdaging voor jou als projectmanager des te groter om de scope van het project te bewaken. Je wilt voorkomen dat jouw project zo complex en weerbarstig wordt, dat je geen stappen vooruit zet. Hoe zorg je voor wendbaar scopemanagement, maar behoud je ook stabiliteit?
Wat ons betreft zijn twee elementen hiervoor essentieel:
Een project zonder heldere scope zorgt voor verwarring. Het projectteam moet immers weten voor welk “uniek resultaat” zij aan de lat staan en wat hier wel en niet bij hoort. Voor een goede samenwerking met jouw opdrachtgever is dit ook van belang om te weten waar jullie samen op willen sturen. Ook wil jij jouw stakeholders kunnen informeren over wat zij kunnen verwachten. En natuurlijk heb je te maken met de bestuurlijke tafel, waarvoor een heldere scope essentieel is. Een bestuurder moet in staat gesteld worden om met een helikopterview naar het project te kijken en te toetsen of raakvlakken voldoende worden gemanaged. Enorm belangrijk dus, om te weten waar het project voor staat en “wat er af is als het af is”.
Sommige projectmanagers zien de projectscope als een afbakening van de opdracht en daarmee van hun verantwoordelijkheid. Daarmee verlies je wat ons betreft de link met het hogere doel waar je aan bijdraagt: de uiteindelijke gebruikswaarde voor de omgeving. Wanneer jij bijvoorbeeld werkt aan een autoluwe binnenstad, moet je ook nadenken over het faciliteren van een nieuwe wasmachine bij mensen thuis, en manieren om met andere vervoersmiddelen in en uit de stad te komen. Uiteindelijk gaat het om de toekomstwaarde. Plaats jezelf 20 of 30 jaar in de toekomst en stel jezelf de vraag welke gebruikswaarde jouw project kan leveren voor de omgeving. Komen er kansen of initiatieven voorbij, die ingepast kunnen worden in jouw project(ontwerp), en die ten goede komen aan deze toekomstige waarde?
Deze benadering, die meer gericht is op de “toekomstwaarde”, daagt je als projectmanager uit om kritisch na te blijven denken over welke elementen wel én niet logisch in jouw projectscope vallen. Dit vraagt om een voortdurend kritische blik én goed samenspel met stakeholders en opdrachtgever.
Aanleg snelfietsroute: een kans of bedreiging voor jouw projectscope?
Binnen een bereikbaarheidsproject is er de mogelijkheid om, aanvullend op de projectscope, een snelfietsroute aan te leggen. De kosten passen niet binnen het beschikbare projectbudget en vanuit derden is onvoldoende geld beschikbaar om deze fietsroute volledig te financieren. Toch is er een duidelijke wens vanuit de omgeving en deze past ook goed binnen de grotere ambitie om fietsen tussen twee steden in de randstad laagdrempeliger te maken. Ook sluit het aan bij grotere maatschappelijke opgaven en ambities rond duurzaamheid, gezondheid en de energietransitie.
De opdrachtgever twijfelt over de snelfietsroute en ziet het als een bedreiging voor de scope. Wat doe jij als projectmanager? Verplaats jezelf 20 jaar vooruit in de tijd, en stel jezelf de vraag: wanneer ben jij trots op dit project? Als jij de fietsroute buiten je project hebt weten te houden of als het je lukt om de snelfietsroute te realiseren, in samenwerking met partners uit de omgeving? Wat kan jij doen om de toekomstwaarde te vergroten?
Scopemanagement met een toekomstgerichte benadering betekent dat jouw projectscope kan en misschien zelfs wel moet wijzigen. Geen complex project wordt gerealiseerd zonder dat gaandeweg elementen veranderen. Het is de kunst om voortdurend de afweging te maken op welke manier het project de meeste toekomstwaarde kan creëren. De lijn tussen een initiatief die je niet mee wilt nemen omdat meerwaarde niet opweegt tegen nadelen en een initiatief dat je wel integreert, is soms dun. Als projectmanager ben jij daarom een evenwichtskunstenaar; je zoekt voortdurend balans tussen een stabiele scope en wendbaarheid om te kunnen reageren op behoeften vanuit de omgeving, om zo uiteindelijk de toekomstwaarde te vergroten. Om je hierbij te helpen hebben wij enkele praktische tips:
De projectmanager als evenwichtskunstenaar dus. Enerzijds in staat om de projectscope te bewaken. Anderzijds in staat om de projectscope te challengen, om de toekomstwaarde van het project te vergroten zodra zich hiervoor kansen voordoen. Best een opgave, waarin de opdrachtgever (gelukkig) ook een essentiële rol speelt. Dat is immers degene die doel en resultaat van het project bepaalt en voor de middelen zorgt. Hoe zet jij jouw opdrachtgever in positie, en zorg je ervoor dat hij of zij goed onderbouwd keuzes kan maken? En sta je als projectmanager eigenlijk altijd ten dienste van de opdrachtgever? Daarover gaat onze volgende blog. Geef je hieronder op om het blog als eerste te ontvangen. Stay tuned!