Blog Drie tips voor Strategisch Omgevingsmanagement in de zorg

In de wereld van mobiliteit en infrastructuur, bijvoorbeeld bij de bouw van een nieuwe tunnel, wordt het gedachtegoed van Strategisch Omgevingsmanagement (SOM) veel gebruikt om op een gestructureerde manier conflicten met de omgeving op te lossen of te voorkomen. Maar ook bij een project of programma in de zorg -waar we dit gedachtegoed niet of nauwelijks gebruiken- staat een project of programma niet op zichzelf. Je hebt altijd te maken met belangen van gebruikers, cliënten, zorgverleners, ketenpartners en andere betrokkenen. In dit blog geef ik drie tips wat projecten en programma’s in de zorg kunnen leren van SOM.

Toegevoegd door Douwe Hatenboer op 5 mei 2022

Strategisch Omgevingsmanagement is het zorgvuldig voorbereiden en uitvoeren van een participatieproces met de omgeving, waarin heldere keuzes worden gemaakt. Daardoor krijg je inzicht in het krachtenveld rondom een project en voorkom je problemen met de omgeving (of los je ze daarna op). Strategisch Omgevingsmanagement gaat uit van de goede dialoog en kent vier stappen:

Scherp richten: kern van de opgave en doel van het omgevingsproces doorgronden.
Rijk kijken: speelveld in kaart brengen (en verrijken) aan de hand van issues.
Onderhandelen in dialoog: Mutual Gains als basis voor construerend onderhandelen.
Borgen in de organisatie: borgen dat het team/organisatie dezelfde visie en informatie heeft over werken en afspraken met stakeholders.

Strategisch Omgevingsmanagement in de zorg

Strategisch Omgevingsmanagement wordt in de zorg nog niet of nauwelijks toegepast. De zorg kent nog geen functies zoals ‘omgevingsmanager’. Toch hebben projecten in de zorg wel degelijk met een speelveld te maken. Het aantal samenwerkingen in de zorg neemt toe, waardoor het speelveld complexer en groter is. Hieronder geef ik je drie tips uit Strategisch Omgevingsmanagement die mogelijk relevant zijn voor jouw project of programma in de zorg.

cijfers-voor-blog-01-2 Issues bepalen de aanvliegroute, niet stakeholders

Als we het speelveld van een project in kaart brengen -bijvoorbeeld door middel van een stakeholderanalyse-, zijn we geneigd onszelf centraal te stellen en alle relevante stakeholders op een rij te zetten. De SOM-methodiek brengt stakeholders rondom een ‘issue’ in kaart: een inhoudelijke kwestie waarover verschil van mening bestaat of kan bestaan. Een issue is concreet, aanwijsbaar, definieerbaar en oplosbaar. Er kan een besluit over genomen worden en er kan over onderhandeld worden. Bijvoorbeeld ‘geluidsoverlast in laboratorium X’ of ‘weinig uitstroom cliënten’. Per issue hebben diverse stakeholders(groepen) een standpunt en onderliggende belangen.

cijfers-voor-blog-02-2 Construerend onderhandelen op basis van belangen

Zorgorganisaties komen elkaar in de regio aan diverse tafels tegen, je werkt dus vaak lang met elkaar samen aan verschillende projecten. Daarom is het bereiken van een win-win oftewel duurzaam overeenkomen een groot goed, bijvoorbeeld over een van de issues. Duurzaam overeenkomen doe je door construerend te onderhandelen op basis van belangen:

Betrek partijen zo vroeg mogelijk in het proces vanuit de overtuiging dat oplossing of product daar beter van wordt. Zet patiëntenvereniging, cliëntenraad en/of zorgverzekeraar dus aan tafel.
Schenk vertrouwen. Voor een goede dialoog over belangen is vertrouwen cruciaal.
Verken gezamenlijk het probleem en elkaars belangen. Door open te zijn over onderliggende belangen ontstaat er meer ruimte voor dialoog. Door het combineren van issues ontstaat er nog meer oplossingsruimte en maak je spreekwoordelijk ‘de taart groter’. Bijvoorbeeld als er een tekort aan zorgpersoneel op een afdeling is, kan je ook onderzoeken of de doorstroom van cliënten verbeterd kan worden. Hiermee kun je tegemoet komen aan meer belangen van stakeholders en is er grotere kans op een gezamenlijke en duurzame oplossing.
Als construerend onderhandelen een gepasseerd station is, pas je conflict resolution toe, waarbij aan de hand van een strak onderhandelproces de conflicterende belangen worden opgelost.

cijfers-voor-blog-03-2 De grens tussen dialoog en discussie is dun

Onderhandelen roept al snel het beeld op van twee partijen die tegenover elkaar staan. Toch staat een goede onderhandeling niet in de weg van een duurzame relatie als het in dialoog wordt gedaan. In een dialoog geven partijen elkaar de ruimte om te spreken, stellen partijen elkaar vragen om te begrijpen en luisteren partijen naar elkaar. Dit is anders dan een discussie waarbij partijen zoveel mogelijk spreektijd opeisen, elkaars standpunten proberen te weerleggen en het streven instemming is voor het eigen standpunt. Er wordt in een dialoog juist gezocht naar een gezamenlijk beeld door verschillen in belangen en opvattingen te onderzoeken.

Sparren over jouw vraagstuk?

Contact en participatiemogelijkheden zijn van groot belang. Wij bouwen een brug tussen de wereld van infrastructuur en de wereld van zorg om van elkaar te leren over omgevingsprocessen. Wil je meer weten? Neem dan vrijblijvend contact met mij op!

Daarnaast verzorgt TwynstraGudde ook een tweedaagse training Strategisch Omgevingsmanagement.