Interview - Erik Boels - Universiteit van Amsterdam Waarom echte vernieuwing begint bij leiderschap dat ruimte geeft

Innovatie. Het is een woord dat gonst door directiekamers en strategiesessies. Maar wat als de sleutel tot baanbrekende vernieuwing niet ligt in de nieuwste technologie of een complex masterplan, maar veel dichterbij? Wat als het verborgen zit in de manier waarop leiders – de opdrachtgevers – de weg vrijmaken voor het meest waardevolle kapitaal van elke organisatie: de mensen zelf?

Toegevoegd door Ellen Bakker op 28 mei 2025

erikplaatje Deze maand duiken we in de cruciale, maar vaak onzichtbare rol van de opdrachtgever als architect van innovatie. Niet door het opleggen van vernieuwing, maar door het mogelijk maken ervan. We trappen af met inzichten uit een gesprek met Erik Boels, voormalig directeur implementatie van de strategie van de Universiteit van Amsterdam. Een ervaren leider binnen een complexe kennisorganisatie, die een verfrissend pragmatische kijk heeft op hoe je innovatie van binnenuit stimuleert.

Innovatie is geen doel, maar een middel

Voor Erik is innovatie geen abstract concept of een doel op zich. Het is een fundamenteel instrument om de ambities van de organisatie te realiseren. 'Innovatie is gewoon een praktische manier om de doelen van de organisatie voor elkaar te krijgen,' stelt hij nuchter. Of het nu gaat om het verbeteren van impact op stakeholders, het efficiënter maken van processen of het realiseren van strategische ambities – vernieuwing is de motor. Erik benadrukt: 'Innovatie is de belangrijkste bron om die verbeteringen ook daadwerkelijk te realiseren.' Het gaat dus niet om innoveren óm het innoveren, maar om het vinden van slimmere, betere manieren om te bereiken wat de organisatie nastreeft.

Waarom echte vernieuwing begint bij leiderschap dat ruimte geeft

De echte goudmijn: de ideeën van je mensen

Waar komt die vernieuwing vandaan? Volgens Erik niet primair van externe consultants of ingekochte systemen, maar van binnenuit. Hij gelooft heilig in het potentieel van de eigen medewerkers: 'Ik denk dat iedereen die bij een organisatie werkt, een idee heeft van hoe die organisatie beter kan werken. Als we maar een klein beetje van die ideeën eruit krijgen, als we maar ruimte geven... ja, dan gaat een organisatie vliegen.'

Dit raakt de kern van de 'verborgen architectuur': het creëren van een omgeving waarin die ideeën – van de schoonmaker tot de directeur – kunnen opborrelen, gedeeld en verkend kunnen worden.

De rol van de leider: meer tuinman dan generaal

Hoe stimuleer je dit potentieel? Erik ziet zijn rol niet als iemand die innovatie plant of oplegt. 'Innovatie kun je niet plannen,' zegt hij. 'Je moet iets van rust behouden als opdrachtgever om die innovatie te laten groeien.' Zijn aanpak richt zich op het creëren van de juiste condities:

Ruimte maken: dit betekent niet alleen budget en tijd reserveren ('Geld, tijd, aandacht'), maar ook mentale ruimte creëren. Het weghouden van de dagelijkse 'gedoe' zodat teams zich kunnen focussen op vernieuwing.
Focus op impact én haalbaarheid: bij een nieuw idee vraagt Erik niet alleen 'Wat levert het op?' (impact op stakeholders), maar ook 'Wat is ervoor nodig?' en 'Hoe krijgen we dat voor elkaar?'. Het gaat om de impact en een realistisch pad naar realisatie.
Veiligheid bieden: experimenteren betekent dat dingen soms anders lopen dan gepland. Leiderschap houdt in dat medewerkers zich gesteund voelen, zowel inhoudelijk, qua middelen, als wanneer het moeilijk wordt of zelfs mislukt. 'Daar moet je als leidinggevende voor zorgen dat de medewerker zich gesteund weet.'
Begeleiden en sparren: actief meedenken, helpen ideeën aan te scherpen, de dynamiek overzien en medewerkers ondersteunen in hun leerproces om de verandering te realiseren.

Voorbij het idee: inspiratie én transpiratie

Een van de grootste valkuilen? Denken dat een briljant idee genoeg is. Erik zou graag de overtuiging wegnemen 'dat het idee genoeg is. Dat innovatie draait om inspiratie alleen. Het is inspiratie gecombineerd met transpiratie die leidt tot impact. Innoveren is ook gewoon werk.' De uitdaging ligt vaak in de haalbaarheid: is de organisatie er klaar voor? Zijn de mensen in staat om de verandering te begeleiden? Grip krijgen op de onderliggende oorzaken waarom iets nog niet gebeurd is, is essentieel om vernieuwing te laten slagen.

Leiderschap tonen: durf je nek uit te steken

Innovatie stimuleren vraagt om zichtbaar leiderschap. Erik benadrukt het belang van het goede voorbeeld: 'Als je innovatie wil stimuleren, dan heb je ook leiderschap nodig op dat gebied... Je nek uitsteken. En dat kan op alle niveaus.' Dit betekent je uitspreken voor veelbelovende ideeën, ook als de tijd nog niet helemaal rijp lijkt, actief middelen vrijmaken en soms risico nemen. Het creëert geloofwaardigheid en laat zien dat innovatie serieus wordt genomen. En, voegt hij toe, een beetje plezier helpt ook: 'Als je er een beetje lol in hebt, dan heb je ook energie om er wat aan te doen.'

Conclusie: word de architect van jouw innovatieklimaat

Het gesprek met Erik bevestigt krachtig dat de opdrachtgever een sleutelrol speelt in het ontsluiten van het innovatief vermogen van een organisatie. Niet door zelf alle antwoorden te hebben, maar door een omgeving te scheppen waarin mensen durven, kunnen en willen vernieuwen. Door ruimte, rust en veiligheid te bieden, door te focussen op impact én uitvoering, en door zelf zichtbaar leiderschap te tonen.

De ware kunst van innovatie ligt misschien niet in het bedenken van het volgende grote ding, maar in het zorgvuldig bouwen aan een cultuur waarin de ideeën van velen kunnen bloeien. Hoe creëer jij als leider de ruimte voor innovatie binnen jouw team of organisatie? Ellen Bakker helpt je graag verder.

Interview - Erik Boels - Universiteit van Amsterdam