Provincie Zeeland Eerste praktijkpilot nieuwe integrale aanpak regionale energietransitie

In de energietransitie veranderen opwekking, transport, opslag en gebruik van energie ingrijpend. Voor meer regie hierop is een nieuw sturingsconcept ontwikkeld: integraal programmeren. De provincie Zeeland vroeg ons dit concept met hen toe te passen in een pilot in Zeeuws-Vlaanderen. Het resultaat? Een gedetailleerde energiesysteemvisie voor Zeeland, met afwegingskader en een plan van aanpak voor integraal programmeren van de regionale energie-infrastructuur.

De energietransitie speelt een steeds zichtbaarder rol in onze samenleving. De opgaven zijn - mede door de huidige geopolitieke situatie - alleen maar urgenter geworden. Het nationale Klimaatakkoord heeft geleid tot vele plannen en programma’s. De uitvoering hiervan kan echter niet op zichzelf staan, want de plannen raken het energiesysteem op meerdere schaalniveaus: nationaal, regionaal en lokaal. Dit vraagt om overzicht en een integraal beeld van de samenhang en raakvlakken tussen al deze plannen. Hiervoor is het sturingsconcept 'integraal programmeren' ontwikkeld.

Integraal programmeren

Integraal programmeren is bedacht door een werkgroep van het Interprovinciaal Overleg (IPO), de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK). Het model is opgebouwd uit vijf stappen die worden doorlopen in een tweejaarlijkse cyclus. De pilot die wij met de provincie Zeeland hebben gedaan, is een van de eerste keren dat integraal programmeren daadwerkelijk in de praktijk is toegepast. Omdat er geen ervaring bestond met deze aanpak, hebben we gepionierd. Onze ervaringen hebben we vastgelegd in een document met lessen, zodat andere regio's er ook van kunnen profiteren. Ook hebben we de landelijke werkgroep feedback gegeven over onze ervaringen, zodat het concept verder verfijnd kan worden.

'Het proces van integraal programmeren is enorm waardevol. Door met elkaar de opgaven voor een gebied in kaart te brengen komen de uitdagingen vanzelf op tafel. Het nemen van beslissingen blijft moeilijk, maar de uiteindelijke keuzes zijn door deze aanpak wel beter te onderbouwen.'

Martin Wissekerke – senior adviseur energiesystemen provincie Zeeland

Onze aanpak in Zeeland

Het doel van integraal programmeren is de toekomstige vraag naar energie, het verwachte aanbod en de benodigde infrastructuur in een gebied zo optimaal mogelijk op elkaar af te stemmen. In de pilot in Zeeland hebben we daarom voor de regio Zeeuws-Vlaanderen alle lopende initiatieven en ambities voor de energietransitie in kaart gebracht. Dit hebben we gevisualiseerd met kaartmateriaal. Daarmee is een beeld ontstaan van het gehele energiesysteem in deze regio. Op de kaarten is duidelijk te zien waar in de toekomst knelpunten kunnen ontstaan in de energie-infrastructuur - de zogenaamde hotspots. Op deze plaatsen komen veel ontwikkelingen van vraag en aanbod van energie samen.

map provincie Zeeland

Voorbeeld: gemeente Terneuzen

Hoe ziet zo'n hotspot er dan uit? Een voorbeeld uit de gemeente Terneuzen. De Axelse Vlakte is een gebied in deze gemeente waar een hoogspanningsleiding uit de zwaarste categorie, een hogedrukgasleiding en een waterstofbackbone samenkomen en waar een zeer grote kunstmestfabriek is gevestigd die veel energie vraagt. Dit is duidelijk geworden doordat we in gesprek zijn gegaan met alle regionale betrokkenen: overheden, bedrijfsleven, netbeheerders en andere stakeholders. Voor hotspots als de Axelse Vlakte hebben we in overleg met alle betrokkenen vervolgens ontwikkelpaden opgesteld. Dit zijn mogelijke routes voor aanpassingen in de huidige energie-infrastructuur, om de knelpunten bij de hotspots weg te nemen. Waar komen de aansluitpunten voor waterstof of elektriciteit? En wanneer en in welke volgorde worden deze gerealiseerd? Deze ontwikkelpaden vormen input voor de bestuurlijke afwegingen die uiteindelijk op provinciaal niveau worden gemaakt.

Bestuurlijke afwegingen

Het provinciebestuur van Zeeland wil in samenwerking met de regionale netbeheerder breed gedragen beslissingen nemen over de toekomst van de Zeeuwse energietransitie. Daarom hebben we aan de energiesysteemvisie, die we in samenwerking met alle betrokkenen hebben opgesteld, een bestuurlijk afwegingskader toegevoegd en een plan van aanpak voor integraal programmeren van de regionale energie-infrastructuur. Daarmee is de provincie in staat om op een weloverwogen manier de regie te nemen over de Zeeuwse energietransitie. Met de toepassing van integraal programmeren in Zeeuws-Vlaanderen is bovendien een efficiënte samenwerkingsstructuur met breed draagvlak ontstaan, die ook kan worden toegepast in andere regio's in Zeeland.

Waarom TwynstraGudde?

Als ervaren procesbegeleiders in het publieke domein zijn we gewend om complexe vraagstukken aan te pakken met uiteenlopende groepen stakeholders. We brengen overheden, bedrijfsleven en burgers bij elkaar, afhankelijk van wie er bij een vraagstuk betrokken zijn. Daarbij omarmen we innovatie - die zeker in de energietransitie hard nodig is - en we zijn gewend om te gaan met uitkomsten die zich gaandeweg ontvouwen. Samen met opdrachtgevers vinden we op een onderzoekende, maar efficiënte manier onze weg. Met integraal programmeren hebben we nu als een van de eersten in Nederland ervaring opgebouwd. Daarmee willen we de energietransitie ondersteunen.