De energietransitie is in de fase van uitvoering. Voor gemeenten breekt daarmee een nieuwe tijd aan. Met de regionale energiestrategie (RES), de transitievisie warmte (TVW) en het regionale mobiliteitsprogramma (RMP) zijn de piketpaaltjes geslagen. Nu worden mensen geworven en concrete maatregelen gekozen. De schop gaat de grond in en er moet voortgang worden geboekt. De vraag waar gemeenten nu voor staan, is: hoe breng je de energietransitie van plan naar uitvoering?
Bekijk de impact voor het ministerie van Infra
De waterschapsverkiezingen liggen alweer bijna drie maanden achter ons. De nieuwe algemene besturen (AB) zijn geïnstalleerd, de dagelijks besturen (DB) worden geformeerd en zijn in een aantal waterschappen al gestart. Dit is de periode waarin nieuwe politieke ambities worden gevormd en er een andere bestuurlijke dynamiek ontstaat. Alle reden om als waterschap stil te staan bij het bestuurlijk samenspel en de wijze waarop dit georganiseerd is. Dat vond ook het waterschap waar wij aan de slag gaan met een advies over bestuurs- en directieondersteuning. Lees wat wij voor dit waterschap doen en ook voor jouw waterschap kunnen doen.
Bekijk de impact voor gemeente Amsterdam
De gemeente Den Haag brengt innovatieve bedrijvigheid, zorgverleners, onderwijs en andere partijen bij elkaar. In samenwerking komen nieuwe producten en diensten en innovatieve vormen van dagelijkse zorgverlening tot stand. Meer inwoners van de stad kunnen daardoor in de toekomst rekenen op zorg, meer ondernemers beginnen in deze sector met een bedrijf en er wordt gewerkt aan een grotere verscheidenheid aan banen. Drie gemeentelijke diensten trekken het programma. Sandra van de Waart (teammanager bij de afdeling Economie) heeft Nathal van Rijn (TwynstraGudde Interim Management) aangesteld als kwartiermaker Zorginnovatie.
Impact via tijdelijke kwartiermaker
Het moet allemaal frisser, bruisender en groener. De binnenstad van Terneuzen moet zichzelf de komende jaren opnieuw uitvinden. Het Totaalplan Binnenstad Terneuzen is de allesomvattende toekomstvisie, waarin staat beschreven hoe de vernieuwing en ontwikkeling van de binnenstad vorm kan krijgen. TwynstraGudde is gevraagd om uitvoering te geven aan het Totaalplan door de rol van kwartiermaker te vervullen.
Impact via allesomvattende toekomstvisie
De energietransitie is in de fase van uitvoering. Voor gemeenten breekt daarmee een nieuwe tijd aan. Met de regionale energiestrategie (RES), de transitievisie warmte (TVW) en het regionale mobiliteitsprogramma (RMP) zijn de piketpaaltjes geslagen. Nu worden mensen geworven en concrete maatregelen gekozen. De schop gaat de grond in en er moet voortgang worden geboekt. De vraag waar gemeenten nu voor staan, is: hoe breng je de energietransitie van plan naar uitvoering?
Lees verder
De waterschapsverkiezingen liggen alweer bijna drie maanden achter ons. De nieuwe algemene besturen (AB) zijn geïnstalleerd, de dagelijks besturen (DB) worden geformeerd en zijn in een aantal waterschappen al gestart. Dit is de periode waarin nieuwe politieke ambities worden gevormd en er een andere bestuurlijke dynamiek ontstaat. Alle reden om als waterschap stil te staan bij het bestuurlijk samenspel en de wijze waarop dit georganiseerd is. Dat vond ook het waterschap waar wij aan de slag gaan met een advies over bestuurs- en directieondersteuning. Lees wat wij voor dit waterschap doen en ook voor jouw waterschap kunnen doen.
Lees verder
Jasper Oudshoorn, Adviseur Zorg
De gemeente Den Haag brengt innovatieve bedrijvigheid, zorgverleners, onderwijs en andere partijen bij elkaar. In samenwerking komen nieuwe producten en diensten en innovatieve vormen van dagelijkse zorgverlening tot stand. Meer inwoners van de stad kunnen daardoor in de toekomst rekenen op zorg, meer ondernemers beginnen in deze sector met een bedrijf en er wordt gewerkt aan een grotere verscheidenheid aan banen. Drie gemeentelijke diensten trekken het programma. Sandra van de Waart (teammanager bij de afdeling Economie) heeft Nathal van Rijn (TwynstraGudde Interim Management) aangesteld als kwartiermaker Zorginnovatie.
Lees meer over deze opdracht
Het stationskwartier moet dé bruisende ontmoetingsplek worden van Helmond en de rest van de regio. Een vitaal gebied waar het goed wonen, werken en vertoeven is. Het station zelf is al in een nieuw jasje gestoken. De ontwikkeling van het gebied eromheen is de volgende stap. Een gebiedsvisie moest nog worden opgesteld. Parallel aan het opstellen van deze visie is TwynstraGudde gevraagd om de ontwikkelstrategie te maken én de financiële haalbaarheid te bepalen.
Bekijk meer
Ook het onderwijs moet bijdragen aan de ambities die in het Klimaatakkoord zijn vastgesteld. Onderwijsgebouwen moeten in 2050 maar liefst 95 procent minder CO2 uitstoten dan in 1990. Voor het tussentijdse meetpunt in 2030 is de ambitie op 55 procent gezet. En in het Beleidsprogramma Versnelling Verduurzaming noemt het kabinet zelfs de ambitie ‘om te programmeren op 60 procent CO2-reductie’.
Samengevat: Insights voor de bouw
Vooral het funderend onderwijs (primair en voorgezet onderwijs) gaat daar een harde dobber aan hebben. De 7900 scholen in het primair onderwijs en 1420 in het voortgezet onderwijs stoten bij elkaar 635.000 ton CO2 uit per jaar. Maar het is zeker niet alleen het funderend onderwijs dat voor een torenhoge opdracht staat. Alle onderwijssectoren moeten er een paar stappen bij doen als ze in 2050 naar het gewenste doel willen. Bij het huidige tempo van verduurzaming zou niemand de doelstellingen halen, zo voorspellen de modellen.
De hoge uitstoot in het funderend onderwijs in vergelijking met de andere onderwijssectoren is onder meer te verklaren doordat een groot deel van de voorraad in de jaren ’60, ’70 en ’80 gebouwd is, en daarmee niet meer aan hedendaagse normen voldoet. Het gemiddelde schoolgebouw is 40 jaar oud en niet duurzaam, zo schrijft de Routekaart PO (Primair Onderwijs) en VO (Voortgezet Onderwijs). Bovendien beslaat het funderend onderwijs met zo’n 66% ook het grootste deel van het totaal aantal vierkante meters aan onderwijsvastgoed.
Verder wordt in het funderend onderwijs veel gas verbruikt, terwijl in het hoger onderwijs al meer gebruik wordt gemaakt van alternatieve warmtebronnen. Uit de Herijking Sectorale Routekaarten MBO en HBO uit 2020 blijkt dat 5 procent van de MBO-scholen stadsverwarming heeft als hoofdbron. Bij HBO is dat al 28 procent. 'Wij denken dat dit komt omdat HBO-opleidingen relatief vaker in grotere steden staan', zegt Gerhard Jacobs, partner bij adviesbureau Hevo. 'Daar zul je sneller een systeem met stadsverwarming aantreffen. MBO’s staan meer verspreid door het land, ook in kleinere gemeenten waar deze voorzieningen nog minder ontwikkeld zijn.'
Een belangrijke reden voor het verschil in toegepaste energiesystemen tussen funderend onderwijs en andere onderwijssectoren is het systeem van financiering, zegt Jacobs. 'MBO’s, HBO’s en universiteiten krijgen een lumpsum budget dat ze naar eigen inzicht kunnen besteden. Zij hebben al best wat geïnvesteerd in hun energietransitie. Het systeem voor basis- en voortgezet onderwijs is anders. Zij zitten in een veel langzamer traject met gemeentelijke verordeningen, subsidies en gemeentebesluiten.'
Wicher Schönau, partner Huisvesting, Vastgoed en Facility Management bij TwynstraGudde signaleert precies hetzelfde probleem: 'Gemeenteraden kijken voor de begroting voor zorg, armoedebestrijding, schuldhulpverlening et cetera niet verder dan vier jaar. Onderwijshuisvesting is slechts een beperkte post op die begroting. Veel scholen zitten in gebouwen die boekhoudkundig al afgeschreven zijn. Maar de gemeente heeft geen automatisme dat bij het einde van de financiële levensduur opnieuw wordt geïnvesteerd in nieuwbouw of renovatie. Elk nieuw project drukt op de begroting. Dat is een fundamenteel probleem.'
Om de klimaatdoelstellingen te behalen zijn grote investeringen nodig, zo blijkt uit de routekaarten die voor de diverse onderwijssectoren zijn opgesteld. In het hoger onderwijs zijn renovaties en aanpassingen aan de energievoorziening vaak voldoende. In het primair en voortgezet onderwijs zijn in veel gevallen grotere maatregelen noodzakelijk, verwacht Jacobs: 'Veel gebouwen zijn dusdanig verouderd dat een renovatie even duur of zelfs duurder zou zijn als nieuwbouw. In die gevallen kun je er beter voor kiezen om het gebouw helemaal te vervangen.'
Hoe dan ook staat het totale onderwijs voor ‘een majeure opdracht’, zegt Jacobs. 'Er zijn vele, vele miljarden nodig.' Jacobs denkt dat de tussenmeting in 2030 een ‘lastig verhaal’ wordt. Dat heeft volgens de deskundige te maken met de doorlooptijd van projecten. 'We denken bij projecten vaak aan de bouwtijd. In twintig maanden bouw je een school. Maar wat we vaak vergeten: de meeste tijd zit in de aanloop van planning, vergunningen en verordeningen, akkoorden, budget zoeken et cetera. Projecten duren van initiatief tot ingebruikname vaak wel zeven jaar. En als we even naar de kalender kijken: over zeven jaar is het al zo goed als 2030.'
Of klimaatdoelen van 2050 haalbaar zijn hangt af van het antwoord op drie cruciale vragen, denkt Jacobs.
Jacobs licht het derde punt toe: 'Er moet bereidheid zijn bij overheden om de processen te versnellen. Een goed begin zou zijn om de lumpsum-financiering zoals we die kennen van MBO, HBO en universiteiten ook toe te passen op het primair en voortgezet onderwijs.'
Wicher Schönau deelt die analyse: 'Verduurzaming wordt een zaak van wet- en regelgeving. Linksom of rechtsom moet er dus geld komen. Van het Rijk, óf je maakt het makkelijker voor scholen om zelf te financieren. Geef scholen in primair en voortgezet onderwijs de vrijheid zelf een begroting te maken.' Financiers zijn er genoeg, zegt Schönau. 'Bijvoorbeeld provinciale fondsen en lokale energiefondsen. Die willen maar al te graag geld belenen voor maatschappelijk vastgoed. En ook voor aantrekkelijke rentes van 1 tot 2 procent.' Schönau wijst daarnaast op de nieuwe rijkssubsidie Dumava. 'Scholen kunnen 30 procent op een investering terugkrijgen. Dat willen scholen graag, maar dan moeten ze wel de autonomie krijgen om er met de betrokken gemeente afspraken over te maken.'
Dit artikel is eerder verschenen op de Cobouw site.
