TwynstraGudde_60jaa_wit
Werken bij

    Waar wij aan werken

    Met onze adviseurs, managers en opleiders dragen we bij aan duurzame, maatschappelijke veranderingen. Denk aan de energietransitie en de klimaatdoelen, de toekomst van de landbouw, goed onderwijs, passende zorg, oplossingen voor de krapte op de woningmarkt en hoe we het best van A naar B reizen. De uitdagingen zijn groot, maar onze kracht ligt in daadkracht. We laten transities werken.

    Wie we zijn

    Onze adviseurs en managers hebben uiteenlopende expertises en voelen zich verantwoordelijk voor de uitvoering. Duurzaamheid is een integraal onderdeel van onze werkwijze.

    ‘De Refugee Talent Hub brengt werkgevers en vluchtelingen dichter bij elkaar.’

    Jasper Oudshoorn, Adviseur Zorg

    Recente vacatures

    Executive search

    Junior adviseur contracteren en aanbesteden van samenwerking

    Als adviseur contracteren en aanbesteden werk je in projecten en programma’s aan bijvoorbeeld het in stand houden van onze infrastructuur, de waterveiligheid en aan ontwikkelingen om de energietransitie mogelijk te maken. Stuk voor stuk grote en complexe investeringsopgaven. Geen enkele...

    Solliciteer nu
    Aanbesteden en contracteren

    Jurist

    Wil je werken binnen een dynamisch team waarbij je zowel contact hebt met de publieke als de private sector? Wil je meebouwen aan de verdere uitbreiding van een snelgroeiend team met oog voor een goede werk-privé balans? En heb je affiniteit met bouwrecht, aanbestedingsrecht, ondernemingsrecht of...

    Solliciteer nu

    Blogreeks Ambtelijke fusie beperkt houdbaar

    In ons dagelijkse werk als adviseurs zien we de afgelopen paar jaar een bijzondere verschuiving: daar waar we tot voor kort gemeenten begeleidden met gemeentelijke herindelingen, zijn we nu druk met ontvlechtingsprocessen. Het ontvlechten van samenwerkingsverbanden in het sociaal domein, maar ook diverse ambtelijke fusie-organisaties die tien jaar geleden werden opgericht. De redenen hierachter lopen uiteen, maar vaak zijn gemeenten ontevreden over de opbrengsten en wordt toch weer gekozen voor organisatorische zelfstandigheid. De ontevredenheid van één gemeente kan al aanleiding zijn voor een gehele ontvlechting. 

    Toegevoegd door Lars Ruiter op 9 mei 2023

    De lijst met stopgezette ambtelijke fusie-organisaties lijkt de komende jaren alleen maar langer te worden. Daarom rijst de vraag: is er een houdbaarheidsdatum voor de ambtelijke fusie?

    Van een tijd van fusies naar een tijd van ontvlechtingen

    Twee belangrijke argumenten voor intensieve samenwerking tussen gemeenten komen voort uit de economische rationaliteit: economies of scale en economies of scope. Kortgezegd beargumenteren organisaties dat ze – respectievelijk – de kosten laag kunnen houden wanneer ze groter zijn, maar ook verder kunnen specialiseren wanneer ze groeien in omvang.

    In onze dagelijks praktijk zien we dat gemeenten dit gedachtegoed vaak vertalen naar een vraagstuk over kosten, kwaliteit, kwetsbaarheid en klantgerichtheid. Dit heeft niet alleen geleid tot ambtelijke fusies (sinds 2007 zijn ruim twintig van dit type samenwerkingsverbanden ontstaan), maar ook een groot aantal bestuurlijke herindelingen. Toch lijkt het erop dat de ambtelijke- en bestuurlijke fusiegolf in ieder geval tijdelijk is gaan liggen. In de periode van 2010 tot 2020 zijn er 76 gemeenten opgeheven door een bestuurlijke fusie, terwijl de teller vanaf 2020 pas op 13 staat. Begin dit jaar is er dan ook bijzonder weinig veranderd. Enkel de gemeenten Brielle, Westvoorne en Hellevoetsluis (Zuid-Holland) besloten per 1 januari 2023 een nieuwe gemeente te vormen: Voorne aan Zee. Ook waren er de afgelopen periode weinig plannen voor ambtelijke fusies. Gemeenten die openlijk speculeerden over een ambtelijke herindeling – zoals Zaltbommel en Maasdriel – zien daar bij nader inzien toch vanaf, omdat ze de huidige samenwerkingsvorm voldoende vinden.

    Daar tegenover staat het toenemend aantal ambtelijke fusies dat de afgelopen jaren is stopgezet. Denk hierbij aan de Werkorganisatie Duivenvoorde (WODV) van Wassenaar en Voorschoten, Hardenberg-Ommen en De Kompanjie van Pekela en Veendam. Op dit moment kun je denken aan de huidige ontvlechting van de BAR-organisatie in Zuid-Holland en de huidige ontvlechting van de samenwerking tussen Noardeast-Fryslân en Dantumadiel.

    Ambtelijke fusie beperkt houdbaar

    Waarom ontvlechten?

    Belangrijkste redenen om te ontvlechten zijn dat er bij (een van) de deelnemers behoefte ontstaat aan meer nabijheid van het ambtelijk apparaat of gemeentespecifieke dienstverlening. In sommige gevallen is er sprake van gemeenten die zich tekort gedaan voelen. En steeds vaker zien we dat raden vraagtekens hebben bij de doelmatigheid en doeltreffendheid van gezamenlijke ambtelijke organisaties, zeker naarmate de kosten van het samenwerkingsverband blijven stijgen en zij hier geen grip op krijgen. Oftewel, oorzaken zijn vaak van politieke of maatschappelijke aard.

    Zonder intrinsieke wil om samen te werken kennen ambtelijke fusies een beperkte houdbaarheid

    Het is moeilijk om een algemene conclusie te trekken over de succes- en faalfactoren van een ambtelijke fusie. Toch zien wij de haarscheurtjes in een ambtelijke fusie in een vroeg stadium al ontstaan, soms zelfs al voordat de gezamenlijke organisatie tot stand is gekomen.

    Veel ambtelijke fusies zijn namelijk aangegaan om een herindeling te vermijden. In dat geval is een ambtelijke fusie een defensieve actie, waarin gemeenten toch een zekere een mate van autonomie weten te behouden. Zonder de bereidheid om een deel van deze autonomie op te geven, bijvoorbeeld door harmonisatie in het beleid of standaardisatie van werkprocessen, is het voor ambtelijke fusieorganisaties moeilijk om van meerwaarde te zijn.

    Daarom vraagt deze vorm van samenwerking ook op andere facetten extra aandacht. Bijvoorbeeld in goede relaties en samen tot keuzes kunnen komen wat voor de zelfstandige gemeenten belangrijk is. Wanneer dit gesprek onvoldoende plaatsvindt, kan dit leiden tot scheve gezichten en onvrede over de samenwerking.

    Met een kanon op een mug schieten?

    Hoewel er legitieme redenen zijn om de samenwerkingsrelatie met buurgemeenten te herzien, sluit de gekozen oplossingsrichting vaak niet aan bij de onderliggende problemen. Het volledig stopzetten van alle ambtelijke samenwerking met de buurgemeente blijkt vaak niet de oplossing te zijn. Zo is een volledige ontvlechting niet automatisch een oplossing voor een meer doelmatig en doeltreffend ambtelijk apparaat.

    Evenmin is het niet de meest voor de hand liggende oplossing voor het organiseren van meer nabijheid voor inwoners. Toch is er in het recente verleden vaak gekozen voor een harde en complete ontvlechting, terwijl een preciezere ingreep, zoals het ontvlechten van een aantal gemeentespecifieke taken of het introduceren van een nieuw sturingsmodel, misschien meer bijdraagt aan de achterliggende wensen. Helaas zien we in de praktijk dat colleges en gemeenteraden onvoldoende ruimte nemen om dit soort alternatieve oplossingsrichtingen te onderzoeken of te laat ingrijpen. Daardoor staat de oplossing vaak op voorhand vast: stoppen!

    Er zijn ook voorbeelden van gemeenten die wél kiezen voor een uitgebreid onderzoek naar welke samenwerkingsvorm het beste bijdraagt aan de lokale en regionale ambities. TwynstraGudde kijkt daarbij altijd vanuit het perspectief van de opgaven en ambities naar de meest passende samenwerkingsvorm. Zo voeren wij op dit moment in opdracht van de gemeente Oostzaan een vergelijkend onderzoek uit naar de mogelijkheden binnen de ambtelijke fusieorganisatie OVER-gemeente en samenwerkingsopties met andere buurgemeenten.

    De uitzondering op de regel?

    Niet iedere ambtelijke fusie is gedoemd te mislukken. Zo werken de gemeenten Dinkelland en Tubbergen al sinds 2013 succesvol samen binnen Noaberkracht Dinkelland Tubbergen – een van de eerdere ambtelijke fusieorganisaties in Nederland. En er zijn nog meer fusieorganisaties waarvan het voortbestaan niet (in ieder geval niet openlijk) ter discussie staat, zoals HLTsamen en Mijngemeentedichtbij. Waarom lukt het deze organisaties wél? Met andere woorden: wat zijn de succesfactoren van een duurzame ambtelijke fusie? Daarover lees je meer in het volgende blog in deze reeks.

    Denkt jouw gemeente na over de toekomst van de ambtelijke samenwerkingen met jouw buurgemeenten of geheel over de bestuurlijke toekomst en ben je benieuwd hoe TwynstraGudde jou daarbij kan helpen? Neem dan vrijblijvend contact op met een van ons.

    Ik ontvang graag de gehele blogreeks

    Neem contact op met één van onze mensen

    Alle mensen

    Neem contact op met één van onze mensen

    Alle mensen