Als social designers stellen we de mensen om wie het gaat centraal. Wat is de betekenis van deze natuur-landbouw conflicten voor zowel de agrarisch ondernemers en betrokkenen bij natuur? Dit onderzochten we in drie gebieden. We voerden intense gesprekken die ons raakten. Wat de natuur en de landbouw gemeen hebben is een grote mate van onzekerheid over de toekomst en het besef dat er veel verloren dreigt te gaan. De gesprekken waren echter ook verrassend openhartig en onderzoekend. Voorbij de standpunten en de toon die domineren in de media spraken we met elkaar en waren wijsheid en vakmanschap, autonomie en waardering enkele van de terugkerende thema’s .
Belangrijke inzichten waren onder andere:
- Gesprekken over wat ‘er minder kan’, bijvoorbeeld sommige natuur minder beschermen, of de veestapel halveren missen hun doel. De transformatie van het buitengebied gaat zo snel dat je de vraag moet stellen: wat willen we behouden en wat is daarvoor nodig?
- De manier waarop boeren ondernemen is sterk cultureel bepaald. Het ‘anders’ gaan doen, kan ook betekenen dat je sociaal je binding verliest. Voor de sociale kant van de transitie is tot op heden betrekkelijk weinig aandacht.
- Het dominante denken over natuur en landbouw is er een van ‘zero-sum’. Met andere woorden: meer natuur betekent minder ondernemende ruimte en vice versa. Als sentiment is het meer dan begrijpelijk, maar als werkmodel schieten we er zo weinig mee op. Als we twee zaken tegen elkaar af moeten wegen, dan komen we tot compromissen die in dit geval weinig meer opleveren. Boeren moeten investeringen doen die nauwelijks terug te verdienen zijn en de kwaliteit van de natuur blijft verslechteren.
Ons advies
De enige uitweg uit het patroon van natuur – landbouw conflicten is in onze ogen om de ‘zero-sum ‘ te doorbreken. Klinkt simpel op papier, maar is het in de praktijk geenszins. Er zijn legio goede voorbeelden, er zijn steeds meer toegewijde professionals die zich hiervoor inzetten. Maar het hele systeem komt maar moeizaam in beweging.
Vanuit een veranderkundig perspectief zijn we ervan overtuigd dat er in gezet moet worden op een lerende aanpak, waarbij ondernemers, natuurbeheerders- en beschermers en ambtenaren en bestuurders allemaal wat te brengen en te ontwikkelen hebben.
Om dit mogelijk te maken, hebben we een ‘leercirkel’ ontwikkeld. Daarin zie je verschillende samenhangende domeinen waarop kennis, vaardigheden en wijsheid ontwikkeld dienen te worden. Op dit moment werken we deze leercirkel in twee gebieden uit in experimenten, waarmee we met alle betrokkenen zoeken hoe de zero-sum mentaliteit kan worden doorbroken.
Ons doel is daarbij helder. We willen bijdragen aan een optimistische toekomst voor zowel natuur als agrarisch ondernemers.
Een beknopte weergave van de resultaten van ons onderzoek zijn hier terug te lezen: Nieuwe perspectieven op verbinding landbouw en natuur | Rapport | Rijksoverheid.nl
Podcast over de landbouwtransitie en de aanpak van de stikstofcrisis
In samenwerking met BNR hebben we de podcast- en videoserie Nieuw Nederland ontwikkeld. In de podcast 'Polderen in De Peel' gaat Maarten Bouwhuis dieper in op de landbouwtransitie en de aanpak van de stikstofcrisis. Luister hieronder de podcast.
