Dit artikel is gebaseerd op de bijeenkomst van de management community van TwynstraGudde op 12 september 2025 over Moreel Beraad. Deze community brengt managers samen – van junior tot senior, van weinig tot veel ervaring, en van in vaste dienst tot interim of in opleiding – al dan niet verbonden aan TwynstraGudde.
Het doel van de community is om inspiratie op te doen en kennis en ervaring uit te wisselen. Managers uit verschillende organisaties, die vaak met vergelijkbare vraagstukken te maken hebben, versterken elkaar door hun perspectieven te delen en samen te leren.
Een gestructureerd gesprek
Het afwegen van dilemma’s vraagt om een gestructureerd gesprek. De methodiek van het Moreel Beraad helpt hierbij. Olmo Doosje, manager bij Managers van Morgen en die als gespreksleider tijdens de bijeenkomst een van de groepen begeleidde, noemt het ‘een krachtige tool, een interessant instrument voor zelfreflectie.’ Moreel Beraad is een gezamenlijk gesprek over ethische dilemma’s in het werk, gebaseerd op het werk van de Griekse filosoof Aristoteles. Moreel Beraad is niet nieuw. Het is ontwikkeld en wordt al jaren toegepast in de medische wereld. Het helpt artsen bijvoorbeeld bij complexe casussen, zoals beslissingen rondom het levenseinde of de zorg voor wilsonbekwame patiënten. Tijdens de bijeenkomst van de management community op 12 september zijn alle deelnemers, onder leiding van Pascal Martens (senior adviseur en initiatiefnemer Moreel Beraad bij TwynstraGudde), meegenomen in de opzet van een Moreel Beraad.
Voorbeelden van dilemma's
Managers krijgen in hun werk regelmatig te maken met complexe dilemma’s, waarvan de praktijk talloze voorbeelden kent. Zoals: ga je in zee met een grote opdrachtgever waarvan je weet dat deze zakendoet met twijfelachtige landen of regimes? Kies je voor het geld of voor je morele besef? Of: in je team is iemand al lange tijd ziek. Als manager ben je betrokken bij deze persoon, je kent de achterliggende situatie. Tegelijk geeft de wet na twee jaar ruimte om een ontslagvergunning aan te vragen. En dat maakt dat de werkgever vaak bij de leidinggevende in kwestie aandringt het dossier af te ronden. Hoe pak je dat aan? Kun je voorwaarden stellen? Is er nog een uitweg of moet je gewoon de regels volgen? Nog eentje: hoe balanceer je tussen het streven naar een divers personeelsbestand en het aannemen van de ‘beste’ kandidaat? Herkenbaar?
Olmo Doosje: ‘Ik denk dat alle managers dit herkennen. Het sterke van een Moreel Beraad op zo’n moment is dat het uitnodigt om even stil te staan en gevoed te worden door de meningen van anderen. Wat mij fascineerde tijdens de bijeenkomst is dat mensen toch snel geneigd zijn vanuit hun eigen waarheid naar het dilemma te kijken. Maar Moreel Beraad gaat er juist om je in te beelden dat dit voor de ander een moreel dilemma is. En wat dat betekent. Je moet het hittepunt voelen.’
Welke waarden staan op het spel?
Een Moreel Beraad is een systematisch gesprek dat je voert met maximaal acht personen. Aan tafel zitten – uiteraard - de indiener van de casus, een getrainde gespreksleider en een aantal collega’s (kan ook directie zijn) waarvan mag worden aangenomen dat zij over het dilemma een beargumenteerde mening kunnen formuleren. De indiener bespreekt vooraf met de gespreksleider wie er aanschuiven. Voorafgaand aan het Moreel Beraad worden afspraken gemaakt over vertrouwelijkheid, sociale veiligheid en verslaglegging. Want iedereen mag alles zeggen. De indiener presenteert zijn dilemma en geeft aan op welk punt deze persoon buikpijn krijgt, het zogeheten hittepunt. Deelnemers schrijven op welke waarden voor hen op het spel staan. In dilemma’s spelen niet alleen organisatiewaarden en persoonlijke waarden een rol, maar ook vakinhoudelijke en maatschappelijke waarden. TwynstraGudde heeft hiervoor een Moreel kompas ontwikkeld.
Ervaring opdoen
Tijdens de management community van 12 september hebben we deze methodiek in een experimentele setting toegepast. In groepen gingen de deelnemers actief aan de slag met een moreel dilemma uit de praktijk. Met behulp van de methodiek van een Moreel Beraad werden schades en onderliggende waarden en normen zorgvuldig in kaart gebracht. Deze werkwijze bood de deelnemers een waardevolle gelegenheid om op een gestructureerde en reflectieve manier ervaring op te doen met het analyseren van ethische vraagstukken binnen hun eigen werkomgeving. ‘Wat absoluut nodig is om een Moreel Beraad te laten slagen is inlevingsvermogen en een onderzoekende houding. In korte tijd verzamel je meningen, standpunten. Daarbij moet je in je achterhoofd houden dat er geen waarheid is, geen goed of fout. Het gaat erom dat je de indiener van het dilemma helpt zijn gedachten te vormen.’
Verkenning van mogelijkheden
Nu kun je natuurlijk urenlang blijven praten over soms duivelse dilemma’s. Maar de kracht van een Moreel Beraad is dat het na ongeveer twee uur stopt. Moet er dan een klap op het dilemma zijn gegeven? Moet er een besluit uitrollen? Nee, een Moreel Beraad is geen overtuigingsgesprek, het is een verkenning van mogelijkheden, perspectieven, alternatieven, waarden en normen en eventuele ‘schade’ die een keuze met zich meebrengt, want alle opties hebben nu eenmaal ook nadelige effecten. ‘Het mag ook echt gaan om stevige dilemma’s, het moet geen veredelde intervisie zijn’, aldus Olmo. ‘Je hebt deelnemers nodig die de casus begrijpen, die betrokken zijn. En een getrainde gespreksleider met skills om strak te sturen en tegelijk de energie van een gesprek aan te voelen.’ En ja, soms weet je aan het einde van het gesprek welk besluit je moet nemen, maar als dat niet zo is, ga je in ieder geval met een pakketje weloverwogen standpunten terug naar je werksituatie.
Tijdens de management community van 12 september kregen deelnemers op deze manier de kans om kennis te maken met de methodiek van het Moreel Beraad. In de terugkoppeling gaven zij aan het als een waardevolle en verhelderende manier te ervaren om met morele dilemma’s in hun werk om te gaan.
Wil je meer lezen over het onderwerp Moreel Beraad ga naar:
- Moreel Beraad biedt uitkomst bij morele vragen en dilemma’s
- Wanneer is het tijd voor een Moreel Beraad