Veel van de grote maatschappelijke opgaven die momenteel spelen, hebben een ruimtelijke component. Denk aan de energietransitie, het omgaan met klimaatverandering, versterking van de natuur, het oplossen van het woningbouwtekort en de transitie van de landbouw. Veel van die opgaven komen op een complexe manier samen in het landelijk gebied. Vandaar ook dat er gesproken wordt over de ‘transformatie landelijk gebied’.
De hoge complexiteitsgraad mag voor het landelijk gebied nieuw zijn, in een meer verstedelijkte omgeving is deze niet nieuw. Sterker: er is een vakgebied dat zich richt op gewenste, maar complexe herstructurering van gebieden: gebiedsontwikkeling. Deze gebiedsontwikkelingen duren vaak lang en het gebeurt zelden dat het oorspronkelijke plan letterlijk wordt gerealiseerd. De ervaring leert ook dat dit niet volledig aan de markt kan worden overgelaten.
In het denken over de transformatie van het landelijk gebied zien wij dat er nog onvoldoende wordt gefocust op de financieel-economische haalbaarheid van zo’n gebiedsontwikkeling. Wij hanteren hier vier principes voor die we in dit artikel uitleggen. Dat doen we door bijvoorbeeld te kijken naar de transformatie van een afgebakend gebied waarbij de melkveehouderij zowel in de huidige als de toekomstige situatie een belangrijke rol speelt.
In Nederland hebben we een melkveesector met in totaal een kleine miljoen hectare grasland (dat is een kleine 25 procent van de totale oppervlakte van ons land). Het grasland van deze bedrijven is met name rond natuurgebieden een zeer wenselijke vorm van landgebruik. Want grasland kan fungeren als bufferzone tussen natuurgebieden en andere activiteiten zoals (intensieve) akkerbouw of stedelijke ontwikkeling. Het kan aanzienlijke hoeveelheden koolstof opslaan en helpt bij een klimaatrobuust waterbeheer. Het kan bijdragen aan de biodiversiteit. En het biedt recreatiemogelijkheden rond natuurgebieden.
Zonder sluitende businesscase geen gewenste ontwikkeling
Iedere gebiedsontwikkeling – of het een stedelijk gebied is, een bedrijventerrein of een landelijk gebied met veel agrarische activiteiten – kent een financieel-economisch vertrekpunt. Wat is de grond waard? Wat zijn de gebouwen op die grond nu waard? Wat wordt er op die grond verdiend? En wat is er op basis van het bestemmingsplan juridisch mogelijk?
Download het gehele artikel hieronder.
Henk Hoogmoed heeft ook een presentatie gegeven over de inhoud van dit artikel in Pakhuis de Zwijger tijdens de lancering van het magazine Handelen in transities. Bekijk deze hieronder.