Gemeenten spelen een belangrijke rol in de lokale warmtetransitie. Volgens het Klimaatakkoord moeten gemeenten de regie nemen en samen met stakeholders werken aan de energietransitie en daarmee ook aan de warmtetransitie. Zo hebben gemeenten de verantwoordelijkheid om de gebouwde omgeving aardgasvrij te maken. Daarnaast zijn ze aan zet voor onder andere de beleidsvorming, financiële ondersteuning (in de vorm van subsidies en leningen) en de coördinatie van de warmtetransitie.
De warmtetransitie dringt door in alle lagen van de maatschappij. De transitie is van iedereen, ook van inwoners van gemeenten. Voor een succesvolle warmtetransitie is het daarom van belang dat inwoners vanaf de start worden betrokken bij besluitvorming en uitvoering. Eerlijke, volledige en duidelijke communicatie, zonder verborgen agenda's, vergroot het vertrouwen en draagvlak van inwoners en verkleinen de kans op weerstand. Ook nieuwe wetgeving, zoals de Omgevingswet, dwingt gemeenten hun inwoners meer te betrekken bij de warmtetransitie. Doordat die bovendien steeds beter toegang hebben tot informatie, onder andere via internet, zijn ze inmiddels een wezenlijke gesprekspartner. Inwoners spelen ook zelf een grotere rol in de warmtetransitie via energiecoöperaties en buurt- en bewonersinitiatieven. Samen werken ze aan lokale oplossingen voor duurzame energie. Zo helpen ook inwoners mee de warmtetransitie in hun gemeente te versnellen.
Dit alles vraagt om open communiceren over het traject, de besluitmomenten en de invloed die inwoners hierop kunnen uitoefenen. Ook vraagt het om een participatiebeleid, waarin is aangegeven hoe en wanneer inwoners worden meegenomen in de doelstellingen, plannen en uitvoering van de warmtetransitie. Ook is het van belang dat ze hun inwoners adviseren over warmteoplossingen en financiële stimulansen, zoals subsidies en leningen, om duurzame oplossingen betaalbaar te maken.
Daarnaast moeten gemeenten in de wijkuitvoeringsplannen en het warmteprogramma vastleggen hoe ze bewoners betrekken bij de warmtetransitie en hoe ze zorgen voor inclusieve participatie. Dit vraagt niet alleen om dialoog, maar ook om samenwerking met lokale bewonersorganisaties zoals energiecoöperaties. Om inwoners echt te betrekken bij de warmtetransitie moeten gemeenten duurzame bewonersinitiatieven stimuleren en ondersteunen. Hiervoor is organisatiekracht nodig, want gemeenten spelen, naast de bekende regierol, ook een faciliterende rol in de warmtetransitie.
Alleen samen maken we impact op morgen. Inwoners actief betrekken is daarom een belangrijke succesfactor in de warmtetransitie. Participatie, omgevingsmanagement en samenwerken zijn kerncompetenties van TwynstraGudde. Dit doen we onder andere met Strategisch Omgevingsmanagement. Eerst analyseren we de issues, waarna we alle relevante stakeholders in beeld brengen. Hiervoor hebben we meerdere methodes en werkvormen ontwikkeld. Met het Canvas Omgevingsmanagement bijvoorbeeld ontwikkelen we - op een georganiseerde, logische en systematische manier - een omgevings- of participatiestrategie. Door middel van stappen in het canvas vul je een aantal vlakken in, dus je behandelt steeds een stukje van de strategie.
TwynstraGudde heeft ruime ervaring in omgevingsmanagement en participatie, zowel in de voorbereidings- als in de uitvoeringsfase. Zo vervullen we regelmatig de rol als participatie- en/of omgevingsmanager binnen de warmtetransitie. Dat doen we in grote (infra-)projecten (WarmtelinQ, Gasunie) en in lokale, gemeentelijke projecten in de gebouwde omgeving, zoals in de gemeenten Nissewaard en Gorinchem. Onze kracht ligt vooral in onze uitvoering, organisatievermogen en mensgerichte aanpak.
Daarnaast ondersteunen we bewonersinitiatieven binnen de warmtetransitie. Zo hebben we bij de gemeente Hoorn samen met het duurzaamheidsteam onderzocht hoe de gemeente bewonersinitiatieven beter kan ondersteunen, als onderdeel van het bredere participatiebeleid van de gemeente. Dit heeft geleid tot ondersteuningskaders en een beslisboom waar de gemeente mee aan de slag kan. Een ander voorbeeld is 02025 Amsterdam, waar onze projectleider stakeholdermanagement heeft uitgevoerd en het netwerk heeft verstevigd met bijeenkomsten en evenementen.