De verschillende contractvormen kunnen worden onderscheiden op uiteenlopende aspecten. Hieronder wordt ingegaan op enkele hoofdvormen.
Contracten voor bouw en infrastructuur worden gebruikelijk ingedeeld in drie categorieën: traditioneel, geïntegreerd en life cycle (ook wel aangeduid als: volledig geïntegreerd). In deze driedeling is een onderscheid gemaakt naar de verantwoordelijkheidsverdeling: welke partij (opdrachtgever of opdrachtnemer) verantwoordelijk is voor welke aspecten van een bouwopgave. Schematisch is dat als volgt weer te geven.
In elke categorie vallen verschillende contractvormen. Naast de basisvormen zijn verschillende tussenvormen mogelijk. Dit geldt zowel tussen traditioneel en geïntegreerd (bijvoorbeeld Engineer & Construct) als tussen geïntegreerde en life cycle contracten (bijvoorbeeld Design, Construct en Maintain).
Zoals ook later nog aan bod zal komen, zijn de hier gebruikte aanduidingen van contractvormen slechts hulpmiddelen die het makkelijker maken om over verschillende contracten te communiceren. Het belangrijkste blijft dat voor ieder project op maat de beste oplossing wordt gevonden.
Om een indruk te geven van het scala aan mogelijkheden en hoe die zich tot elkaar verhouden, kunnen diverse vormen worden weergegeven op een glijdende schaal, van traditionele bestekken tot de meest vergaande vorm van integratie van fasen in het bouwproces, waarbij maximale verantwoordelijkheid bij de opdrachtnemer wordt neergelegd. Dit is te zien in onderstaande figuur.
Wat opvalt bij het bespreken van de verschillende contractvormen, is dat de benamingen voor contractvormen per markt sterk kunnen verschillen. In de utiliteitsbouw worden soms andere benamingen gebruikt dan in de GWW-sector, en in de procesindustrie worden weer andere eigen aanduidingen gebruikt, terwijl inhoudelijk vaak hetzelfde of iets vergelijkbaars wordt bedoeld. Hieronder een overzicht:
Zoals ook later nog aan bod zal komen, zijn de hier gebruikte aanduidingen van contractvormen slechts hulpmiddelen die het makkelijker maken om over verschillende contracten te communiceren. Het belangrijkste blijft dat voor ieder project op maat de beste oplossing wordt gevonden.
Om een indruk te geven van het scala aan mogelijkheden en hoe die zich tot elkaar verhouden, kunnen diverse vormen worden weergegeven op een glijdende schaal, van traditionele bestekken tot de meest vergaande vorm van integratie van fasen in het bouwproces, waarbij maximale verantwoordelijkheid bij de opdrachtnemer wordt neergelegd. Dit is te zien in onderstaande figuur.
Wat opvalt bij het bespreken van de verschillende contractvormen, is dat de benamingen voor contractvormen per markt sterk kunnen verschillen. In de utiliteitsbouw worden soms andere benamingen gebruikt dan in de GWW-sector, en in de procesindustrie worden weer andere eigen aanduidingen gebruikt, terwijl inhoudelijk vaak hetzelfde of iets vergelijkbaars wordt bedoeld. Hieronder een overzicht:
Naast de verantwoordelijkheidsverdeling onderscheiden contractvormen zich ook nog op een aantal andere belangrijke aspecten die de mogelijke voorkeur voor of geschiktheid van een contracttype kunnen bepalen. Hierbij valt in het bijzonder te denken aan:
- De wijze waarop eisen worden geformuleerd (technisch of juist functioneel).
- De mate van invloed van de opdrachtgever op de uitvoering.
- Flexibiliteit van het contract om met wijzigingen om te gaan.
- Het moment van marktbenadering.
- Het moment dat zekerheid ontstaat over de prijs.