De urgentie van de warmtetransitie en de huidige stand van zaken roepen de nodige vragen op. Is de tijd van experimenteren en proeftuinen nu voorbij? Is de tijd van vrijwilligheid voorbij? Is er behoefte aan meer regie? Wie gaat de transitie financieren? Voor de beantwoording van deze vragen – en meer – heeft TwynstraGudde in opdracht van Stichting Warmtenetwerk een kwalitatief onderzoek uitgevoerd onder gemeenten. De uitkomsten en bevindingen zijn samengevat in het Whitepaper ‘Warmtetransitie: van pionieren naar opschalen en versnellen’.
Kennisuitwisseling
In het onderzoek zijn tien gemeenten, die ervaring hebben met het proces rondom de besluitvorming over collectieve warmtevoorzieningen, geïnterviewd. Het doel van het onderzoek is om met de uitkomsten andere gemeenten, die daar nog geen ervaring mee hebben, te ondersteunen met kennis uit de praktijk. Hiermee willen we zoveel mogelijk gemeenten op weg helpen in het vervolgproces ná de vaststelling van de TVW en zo gerichter tot een visie en rolbepaling op het gebied van collectieve warmtenetten te komen.
Pioniersfase
Uit de inventarisatie blijkt dat gemeenten de eerste en soms zelfs al forse stappen richting aardgasvrije wijken hebben gezet. Daar zijn grote én bescheiden successen behaald, is veel geleerd en soms veel leergeld betaald. Wat met name opvalt, zijn de fundamenteel verschillende opvattingen over marktordening (is een warmtevoorziening publiek of privaat), dat er veelal kleinschalig is gestart, er veel gebruik wordt gemaakt van subsidies en er relatief weinig kennis en ervaring wordt uitgewisseld tussen gemeenten. Dit zijn uitkomsten die passen bij de pioniersfase van de warmtetransitie. Als we daarbij tevens kijken naar de conclusies uit het PBL-rapport, staan gemeenten nu op het cruciale punt om door te pakken.
In het onderzoek vroegen we naar de grootste uitdagingen waar gemeenten voor staan bij het ontwikkelen van warmtenetten. Hieruit komen drie uitdagingen naar voren:
Van aardgas af is belangrijk, enerzijds kunnen (en willen) gemeenten hun bewoners niet dwingen, anderzijds hebben gemeenten momenteel beperkt instrumentarium om de overstap voor elkaar te krijgen; een duidelijke uitspraak over aansluitplicht op een ‘meer duurzame oplossing’ wordt nu gemist.
Gemeenten hebben van het Rijk de regie gekregen, maar niet de instrumenten (zoals bevoegdheden, weigeringsgronden voor initiatiefnemers, verplichting om – op termijn – over te schakelen op meer duurzame warmte, financiële middelen). Gemeenten missen hierin een ambitie, actie en regie van het Rijk.
Na de consultatieronde van de Wet Collectieve Warmtevoorziening staan we stil, intussen duurt de impasse voort, iedereen wacht af.
Rol van het Rijk
In het Whitepaper benoemen we een aantal suggesties die gemeenten doen aan het Rijk. Want de tijd van pionieren is voorbij, om de klimaatdoelen te bereiken moeten we sneller opschalen. Dit is een race en een marathon tegelijk, waarvoor duidelijke regie, spelregels, middelen vanuit het Rijk en repliceerbare aanpakken van andere gemeenten nodig zijn. Als deze randvoorwaarden niet worden ingevuld, komt het bereiken van de klimaatdoelen in de gebouwde omgeving nog verder onder druk te staan.
Whitepaper en praktische routekaart
Het Whitepaper ‘Warmtetransitie: van pionieren naar opschalen en versnellen’ kun je hieronder downloaden. We hebben op basis van het onderzoek en het Whitepaper daarnaast een routekaart opgesteld, die houvast biedt op de route naar collectieve warmtevoorzieningen in gemeenten en wijken.
Op de kaart zijn de hordes weergegeven die er onderweg nog genomen moeten worden, zien we welke uitdagingen we tegenkomen en wat er verder nodig is om de doelen in de energietransitie te bereiken. De routekaart biedt inspiratie voor gemeenten en het Rijk, ingegeven door de dagelijkse praktijk van de tien gemeenten die meegedaan hebben aan het onderzoek.
Waarom TwynstraGudde?
Warmtenetten zijn er voor de lange termijn. Ze gaan decennia mee en je kan er duurzame bronnen van het heden én van de toekomst op aansluiten. Lange termijn betekent ook toekomstbestendig samenwerken. Dit is een zoektocht voor gemeenten, netbeheerders en woningcorporaties. Met wie werk je samen en hoe doe je dat? Hoe realiseer je samen kansen en overwin je drempels? En hoe houd je hierbij het publieke belang als kompas?
TwynstraGudde zet zich in om gemeenten te ondersteunen in de warmtetransitie en welke rol ze hierin kunnen pakken. Wij adviseren, maar implementeren ook: van visie naar uitvoering. Daarbij besteden wij veel tijd aan dialoog, draagvlak creëren en coalities vormen. Duurzame samenwerking en een breed gedragen visie zijn namelijk de basis voor een succesvolle uitvoering. Wat ons in dat voorbereidende proces extra onderscheidt, is dat we zowel harde als zachte competenties meenemen. Oftewel: we spreken de (technische) taal van betrokken partijen, maar zijn juist ook goed in de sociale kant (samenwerkingskunde en participatie). Wij zien het Whitepaper hierin als inspiratie voor gemeenten en als één van de middelen om het debat en kennisdeling te ondersteunen.
Sta je als gemeente voor de uitdaging om een keuze te maken voor een warmtenet? En wil je hierover een keer met iemand van gedachten wisselen? Wij helpen je graag. Laat hieronder je gegevens achter en we nemen snel contact met je op.
Bronvermelding: Onderzoek onder gemeenten benadrukt urgentie tot versnelling warmtetransitie, Stichting Warmtenetwerk
