De energietransitie is in de fase van uitvoering. Voor gemeenten breekt daarmee een nieuwe tijd aan. Met de regionale energiestrategie (RES), de transitievisie warmte (TVW) en het regionale mobiliteitsprogramma (RMP) zijn de piketpaaltjes geslagen. Nu worden mensen geworven en concrete maatregelen gekozen. De schop gaat de grond in en er moet voortgang worden geboekt. De vraag waar gemeenten nu voor staan, is: hoe breng je de energietransitie van plan naar uitvoering?
Bekijk de impact voor het ministerie van Infra
De waterschapsverkiezingen liggen alweer bijna drie maanden achter ons. De nieuwe algemene besturen (AB) zijn geïnstalleerd, de dagelijks besturen (DB) worden geformeerd en zijn in een aantal waterschappen al gestart. Dit is de periode waarin nieuwe politieke ambities worden gevormd en er een andere bestuurlijke dynamiek ontstaat. Alle reden om als waterschap stil te staan bij het bestuurlijk samenspel en de wijze waarop dit georganiseerd is. Dat vond ook het waterschap waar wij aan de slag gaan met een advies over bestuurs- en directieondersteuning. Lees wat wij voor dit waterschap doen en ook voor jouw waterschap kunnen doen.
Bekijk de impact voor gemeente Amsterdam
De gemeente Den Haag brengt innovatieve bedrijvigheid, zorgverleners, onderwijs en andere partijen bij elkaar. In samenwerking komen nieuwe producten en diensten en innovatieve vormen van dagelijkse zorgverlening tot stand. Meer inwoners van de stad kunnen daardoor in de toekomst rekenen op zorg, meer ondernemers beginnen in deze sector met een bedrijf en er wordt gewerkt aan een grotere verscheidenheid aan banen. Drie gemeentelijke diensten trekken het programma. Sandra van de Waart (teammanager bij de afdeling Economie) heeft Nathal van Rijn (TwynstraGudde Interim Management) aangesteld als kwartiermaker Zorginnovatie.
Impact via tijdelijke kwartiermaker
Het moet allemaal frisser, bruisender en groener. De binnenstad van Terneuzen moet zichzelf de komende jaren opnieuw uitvinden. Het Totaalplan Binnenstad Terneuzen is de allesomvattende toekomstvisie, waarin staat beschreven hoe de vernieuwing en ontwikkeling van de binnenstad vorm kan krijgen. TwynstraGudde is gevraagd om uitvoering te geven aan het Totaalplan door de rol van kwartiermaker te vervullen.
Impact via allesomvattende toekomstvisie
De energietransitie is in de fase van uitvoering. Voor gemeenten breekt daarmee een nieuwe tijd aan. Met de regionale energiestrategie (RES), de transitievisie warmte (TVW) en het regionale mobiliteitsprogramma (RMP) zijn de piketpaaltjes geslagen. Nu worden mensen geworven en concrete maatregelen gekozen. De schop gaat de grond in en er moet voortgang worden geboekt. De vraag waar gemeenten nu voor staan, is: hoe breng je de energietransitie van plan naar uitvoering?
Lees verder
De waterschapsverkiezingen liggen alweer bijna drie maanden achter ons. De nieuwe algemene besturen (AB) zijn geïnstalleerd, de dagelijks besturen (DB) worden geformeerd en zijn in een aantal waterschappen al gestart. Dit is de periode waarin nieuwe politieke ambities worden gevormd en er een andere bestuurlijke dynamiek ontstaat. Alle reden om als waterschap stil te staan bij het bestuurlijk samenspel en de wijze waarop dit georganiseerd is. Dat vond ook het waterschap waar wij aan de slag gaan met een advies over bestuurs- en directieondersteuning. Lees wat wij voor dit waterschap doen en ook voor jouw waterschap kunnen doen.
Lees verder
Jasper Oudshoorn, Adviseur Zorg
De gemeente Den Haag brengt innovatieve bedrijvigheid, zorgverleners, onderwijs en andere partijen bij elkaar. In samenwerking komen nieuwe producten en diensten en innovatieve vormen van dagelijkse zorgverlening tot stand. Meer inwoners van de stad kunnen daardoor in de toekomst rekenen op zorg, meer ondernemers beginnen in deze sector met een bedrijf en er wordt gewerkt aan een grotere verscheidenheid aan banen. Drie gemeentelijke diensten trekken het programma. Sandra van de Waart (teammanager bij de afdeling Economie) heeft Nathal van Rijn (TwynstraGudde Interim Management) aangesteld als kwartiermaker Zorginnovatie.
Lees meer over deze opdracht
Het stationskwartier moet dé bruisende ontmoetingsplek worden van Helmond en de rest van de regio. Een vitaal gebied waar het goed wonen, werken en vertoeven is. Het station zelf is al in een nieuw jasje gestoken. De ontwikkeling van het gebied eromheen is de volgende stap. Een gebiedsvisie moest nog worden opgesteld. Parallel aan het opstellen van deze visie is TwynstraGudde gevraagd om de ontwikkelstrategie te maken én de financiële haalbaarheid te bepalen.
Bekijk meer
Bij gemeenten en provincies staan campussen, gebieden waar kennisinstellingen en bedrijven fysiek bij elkaar zitten, op de radar. Gemeenten verankeren campussen in economisch en ruimtelijk beleid, provincies zijn meer van een afstandje betrokken met bijvoorbeeld regionale ontwikkelingsmaatschappijen. Kijk je naar campussen waar de nadruk echt op research and development ligt en waar substantiële kennisdragers als universiteiten, een TNO of grote R&D-centra van bedrijven aanwezig zijn, dan zijn er in Nederland 35 campussen, verspreid over het hele land.
De grote animo voor en miljoeneninvesteringen in campussen zijn niet verbazingwekkend. Het samenbrengen van bedrijvigheid en kennis sluit naadloos aan bij het aloude economisch geografische adagium proximity is key. Cluster bedrijven die elkaar wat te bieden hebben, en ze versterken en inspireren elkaar. Voeg er een kennisinstelling aan toe, en je geeft een flinke impuls aan het innoverend vermogen. Kruisbestuiving gedijt bij nabijheid.
Het succes van campussen blijkt uit de cijfers. In de periode 2014-2018 was de groei van het totale aantal arbeidsplaatsen op campussen 22 procent, ten opzichte van 6% in de gemeenten waar zij gevestigd zijn. Bij de ruim 2.200 bedrijven op de 17 grootste campussen werken meer dan 47 duizend mensen, becijferde Buck Consultants International (BCI).
Ik moedig campusontwikkeling van harte aan: ‘Gemeenten en provincies investeren graag in campussen en ook het bedrijfsleven ziet er steeds meer het belang van in. De Nederlandse economie draait op innovatie. Campussen en de samenkomst van overheid, markt en onderwijs die zij faciliteren, zijn daarin essentieel. Zij zorgen voor koppeling van theoretische kennis aan uitdagingen vanuit het bedrijfsleven.’ Voorbeelden zijn onder andere de Brainport Industries Campus in Eindhoven, het Utrecht Science Park en de Novio Tech Campus in Nijmegen.
Schitterend in afwezigheid bij de regie op campussen is het Rijk. Vanuit het topsectorenbeleid wordt in 2020 bijna vijf miljard euro geïnvesteerd in kennisontwikkeling en innovatie, deels met geld afkomstig van maar liefst acht ministeries. In het Kennis- en Innovatie Convenant van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK), waarin de miljardeninvestering wordt toegelicht, blijft het fysieke aspect van innovatie echter nagenoeg onbelicht.
Voor de tien grootste campussen van Nederland, verenigd in het Nationaal Campussen Overleg, was de dit reden om in juli het manifest Toplocaties te publiceren. Hierin pleiten de partijen voor een actievere betrokkenheid van de centrale overheid. ‘Dat campussen en scienceparken belangrijk zijn voor innovatie in Nederland staat vast. Qua ‘beleid’ vallen we echter tussen wal en schip. Zowel vanuit Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) als EZK wordt er geen actief ‘toplocaties-beleid’ gevoerd,’ staat in het document.
René Buck, directeur van BCI, deed de afgelopen jaren veel onderzoek naar de rol van campussen in de Nederlandse economie. Hij duidt de beperkte betrokkenheid van het Rijk: ‘Nederland kent een geschiedenis van nationaal ruimtelijk en economisch beleid. Denk bijvoorbeeld aan Pieken in de Delta. Nu is economische en ruimtelijke ontwikkeling gedecentraliseerd. De bal ligt bij de regio’s, maar meer regie vanuit het Rijk is wenselijk.’ Lex Boon, directeur van de Automotive Campus Helmond, sluit zich daarbij aan: ‘We voeren in Nederland geen industriepolitiek meer. Onze buurlanden Frankrijk en Duitsland doen dat wel. Als we op Europees niveau aan de top willen blijven op het gebied van innovatie, is meer Rijksregie nodig.’
In het manifest Toplocaties doen de campussen een aantal aanbevelingen aan het Rijk. De meest voor de hand liggende is hulp bij financiering. Verder kan het Rijk op het gebied van infrastructurele ontsluiting een grotere rol spelen. Goede bereikbaarheid is één van de belangrijkste vestigingsfactoren voor bedrijven. Zonder goede spoor- of wegverbinding is de kans van slagen voor een campus aanzienlijk kleiner. Deze infra is vaak regio-overstijgend of gaat de pet van de provincie te boven, dus een proactieve Rijksoverheid is hier geboden.
Ook kan het Rijk bijdragen aan meer kennisuitwisseling tussen de Nederlandse campussen. Dan wordt voorkomen dat het innovatie-eilandjes worden. Buck: ‘Op dit moment komen de tien grootste campussen al regelmatig bij elkaar. Maar ook de kleinere en groeiende campussen kunnen van elkaar leren, zodat niet op verschillende campussen het wiel telkens opnieuw hoeft te worden uitgevonden.’ Deze uitwisseling is vooral in het belang van het midden- en kleinbedrijf. Grote (internationale) bedrijven zijn vaak zelf in staat hun weg te vinden.
Meer weten over Campusontwikkeling?
Sturing op waar campussen worden ontwikkeld, is er niet vanuit het Rijk. Campusdirecteur Boon zou dat wel graag zien. ‘Campusontwikkeling zou niet bij gemeenten moeten liggen, maar bij een hogere overheidslaag. Daarmee voorkom je een wildgroei van campuslocaties, zoals we dat eerder bij reguliere bedrijventerreinen zagen.’ Boon doelt hiermee op het massaal opkopen van landbouwgrond voor bedrijventerreinen, wat voor een versnipperd aanbod van bedrijfslocaties zorgde.
Ik zie wel aanwijzingen dat de aandacht voor campussen vanuit het Rijk toeneemt, zoals de MIRT-studie naar het Utrecht Science Park. Deze campuslocatie is al jarenlang slecht bereikbaar per auto of openbaar vervoer. Inmiddels heeft een nieuwe tramlijn voor verbetering gezorgd, maar files zijn nog steeds aan de orde van de dag. Doel van het onderzoek, waar twee ministeries betrokken bij zijn, is de bereikbaarheid van het Utrecht Science Park vergroten. Ook het onderzoek naar campusontwikkeling in Zuid-Holland dat TwynstraGudde uitvoert, in opdracht van de Provincie Zuid-Holland, de regionale ontwikkelingsmaatschappij InnovationQuarter en het ministerie van EZK.
Het manifest Toplocaties was reden voor Kamerlid Wiersma (VVD) om Kamervragen te stellen aan minister Van Engelshoven van OCW en staatssecretaris Keijzer van EZK. Begin september gaf van Engelshoven schriftelijk antwoord. Zij kan zich niet vinden in de constatering dat het Rijk te weinig oog heeft voor campussen en schrijft: ‘Onze beoordeling is dat het kabinet voldoende aandacht heeft voor campussen en dat nationale instrumenten, direct en indirect, campussen faciliteren.’
Bij dergelijke instrumenten kan men volgens de minister denken aan rijksbijdragen aan kennisinstellingen vanuit OCW en innovatiesubsidies, innovatiekredieten en andere financieringsmiddelen vanuit EZK. Helemaal onontvankelijk voor de oproep vanuit de campussen is de minister echter niet. ‘We gaan graag in gesprek met de opstellers van het manifest,’ schrijft ze in haar brief.
Het origineel van dit artikel 'Rijk kan veel meer betekenen bij campusontwikkeling' is op Stadszaken.nl gepubliceerd.
In samenwerking met BNR hebben we de podcast- en videoserie Nieuw Nederland ontwikkeld. In de podcast 'Eindhoven koppelt kennis aan daadkracht' gaat Maarten Bouwhuis dieper in op campusontwikkeling in stedelijke regio’s en specifiek over Brainport Industries Campus Eindhoven. Luister hieronder de podcast.
